بررسی ارتباطات اولیه نحوی در ابتدای آیه 48 سوره مائده

بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحیِمِ

بررسی ارتباطات اولیه نحوی در ابتدای آیه 48 سوره مائده

چند کلامی در مورد آیه ۴۸ سوره مائده. برای درک آیه ۴۸ سوره مائده باید از اول آیه ترجمه صحیح و دقیق داشته باشیم. به برخی مفاهیم کلیدی در آیه که در ترجمه موثر هست توجه داشته باشیم. به برخی از روابط جملات در آیه توجه داشته باشیم. پس گام نخست در آیه ۴۸ سوره مائده رو ما یک ترجمه صحیح قرار میدهیم. در آیه 48 مائده می فرماید که اعوذ بالله من الشیطان الرجیم، بسم الله الرحمن الرحیم... وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الْكِتابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقاً لِما بَيْنَ يَدَيْهِ مِنَ الْكِتابِ وَ مُهَيْمِناً عَلَيْهِ فَاحْكُمْ بَيْنَهُمْ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ وَ لا تَتَّبِعْ أَهْواءَهُمْ عَمَّا جاءَكَ مِنَ الْحَقِّ لِكُلٍّ جَعَلْنا مِنْكُمْ شِرْعَةً وَ مِنْهاجاً وَ لَوْ شاءَ اللَّهُ لَجَعَلَكُمْ أُمَّةً واحِدَةً وَ لكِنْ لِيَبْلُوَكُمْ في‌ ما آتاكُمْ فَاسْتَبِقُوا الْخَيْراتِ إِلَى اللَّهِ مَرْجِعُكُمْ جَميعاً فَيُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ فيهِ تَخْتَلِفُون[المائده:5 48] ‌. می فرماید که خدای متعال، در واقع فاعل در انزلنا نحن است. متکلم این جمله کی هست؟ در ابتدای آیه نحن. نازل کرد، انزال کرد یا به تعبیری مُنزل کرد به سوی تو الکتاب را. نحن الکتاب را انزال داد، مُنزل کرد به سوی تو، که مرجع تو اینجا رسول الله ص هست، بِالْحَقّ. باید ترتیب رو صحیح گفت. در ترتیب معنا هست. نحن که خدای متعال هست، انزال داد به سوی تو، الکتاب را بِالْحَقّ. این بار معناش، با اینکه عرض کنیم خدای متعال انزال داد کتاب را به حق بسوی تو، تفاوت دارد، هرچند خدای متعال انزال داد کتاب را بسوی تو به حق، ولی اینها هر کدامشان بار معنایی دارند. در قرآن داریم مثلاً کتاب را نازل کردیم اِلیک. این بار معنایی خودش رو داره. این بار معنایی خودش رو داره.

مُصَدِّقًا[المائده:5 48] ، مُصَدِّقًا نقشش چی هست؟ میفرمایید حال. مُصَدِّقًا لِّمَا بَينَ يَدَيْهِ مِنَ الْكِتَابِ[المائده:5 48] ، نقش مُصَدِّقًا حال. نوع صرفی کلمه اسم فاعل از باب تفعیل. وقتی اسم فاعل شد مثل عامل عمل میکنه، مثل فعل عمل می کنه. شما میگید تصدیق کننده، در واقع میگی الذی یُصَدِّقُ، مصدق رو باید برداری بگی الذی یُصَدِّقُ. الذی به کی برمیگرده؟ میگیم به الکتاب. به الکتاب؟ مُصَدِّقًا حال هست از الکتاب. وَ أَنزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقًا[المائده:5 48] . اون کتاب که ما نازل کردیم به سوی تو کتاب را بِالْحَقّ، آن کتاب در حالت تصدیق کنندگی است. در حالی که اون کتاب تصدیق کننده بود، حالا الان هم هست، ولی ما در حالی که کتاب تصدیق کننده بود، نازل کردیم. پس وقتی که میخوایم بگیم نازل کردیم باید چی بگیم؟ بگیم ما نازل کردیم به سوی تو الکتاب را که در حالت تصدیق کنندگی بود، بالحق. مُصَدِّقًا اگر حالت الکتاب هست و در جمله ی ما نزول کتاب به الکتاب وصل بشه و با اون جمله معنا بشه. و در ادامه مُهَيْمِنًا[المائده:5 48] هم حال هست حال از کتاب، معطوف به مُصَدِّقًا. یعنی ما الکتاب را که در حالت مُصَدِّق بود و در حالت مُهَيْمِنً بود به سوی تو بالحق نازل کردیم. الکتاب دو تا ویژگی براش در این جمله مطرح شده است. اینجا فعلی که انجام شده فعل نزول هست فاعلش نحن هست، مفعولش الکتاب است، دوتا متعلق به فعل مطرح شده، إِلَيْكَ و بالحق. برای الکتاب هم دو ویژگی مطرح شده مصدق و مهیمن. مُصَدِّقًا لِّمَا بَينَ يَدَيْهِ مِنَ الْكِتَابِ وَ مُهَيْمِنًا عَلَيْهِ[المائده:5 48] . این ارتباطات اولیه در این جمله اول از آیه 48 مائده.

چند تا سوال اینجا مطرح است، مُصَدِّقًا و مُهَيْمِنًا حال از چی هست؟ لِّمَا بَينَ يَدَيْهِ مِنَ الْكِتَابِ[المائده:5 48] ، اون اسم مَا به چی برمیگرده؟ یعنی اینجا یک جمله ای هست یه عبارتی هست مَا بَينَ يَدَيْهِ مِنَ الْكِتَابِ[المائده:5 48] ، تصدیق کننده است برای آنچه که بَينَ يَدَيْهِ آن است از کتاب و مُهَيْمِناً علی آن. در ترجمه این آیه باید به این نکات توجه بشه. مُصَدِّقًا را به چی برمیگردونیم؟ اون اسم مَا را به چه چیزی برمیگردانیم؟ مِنَ الْكِتَابِ را به چی وصل میکنیم؟ آیا شما مِنَ الْكِتَابِ را به مَا وصل می کنید؟ یعنی میگید لِما من الکتاب؟ آنچه که از کتاب هست؟ اگه این کارو بکنید هم بحث مِنَ الْكِتَابِ تکلیفش روشن میشه هم معنای مَا، که مَا رو به چی برگرداندیم؟ یعنی اسم موصول مَا روشن میشه. اگر مِنَ الْكِتَابِ رو به اون ضمیر هو در بَينَ يَدَيْهِ برگردونیم، میشه آنچه که بَينَ يَدَيْهِ اوست، اون هو چی هست؟ مِنَ الْكِتَابِ. وقتی به برخی آیات مشابه نگاه میکنیم یکی از معانی که در آیات مشابه وجود داره اینطور هست که این بَينَ يَدَيْهِ ضمیر هو را به الْكِتَابِ برگردونیم، به الْكِتَابِی که خداوند متعال می فرماید نازل کردم. و مِنَ الْكِتَابِ رو به معنای از جنس کتاب، هر آن چیزی که از جنس الکتاب در پیش روی، این الکتابی که بر تو نازل کردم، هست. یعنی این هو در بَينَ يَدَيْهِ رو به الکتاب که نازل شده برگردونیم و اون الکتاب در مِنَ الْكِتَابِ رو به جنس کتاب، برگردانیم. بگیم هر آنچه که از جنس کتاب پیش روی این کتابی که بر تو نازل کردم، است.

و مسئله بعدی بحث مُهَيْمِنًا[المائده:5 48] است. مُهَيْمِنًا[المائده:5 48] به چی برمیگرده؟ عطف به مُصَدِّقًا هست. ذوالحالش چیه؟ همون ذوالحال مُصَدِّقًا. مُهَيْمِنًا عَلَيْهِ، این هو کی هست؟ الکتاب مُهَيْمِناً است علی الکتاب؟ آیا این هُو به اون الکتاب نازل شده بر میگرده؟ آیا این هو به اون الکتاب مِنَ الْكِتَابِ برمیگرده؟ آیا این هُو به اون مَا بر میگرده که مَا بَينَ يَدَيْهِ مِنَ الْكِتَابِ[المائده:5 48] ؟

در ادامه می فرماید، فَاحْكُم بَيْنَهُم بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ[المائده:5 48] . پس حکم کن بین آنها به وسیلهی آن چه که خدا نازل کرد، خدا انزال داد. یعنی چی؟ آنچه که خدا نازل داد چی هست؟ آنچه که خدا انزال داد چی هست؟ الکتاب؟ پس یعنی اینه فَاحْكُم بَيْنَهُم بالکتاب؟ خب بفرماید فَاحْكُم بَيْنَهُم بِه. فَاحْكُم بَيْنَهُم بالکتاب؟ یک کاری که باید اینجا انجام می شد و باید صورت بگیره بحث این سوالاتی است که مطرح شد. یه بحث دیگه اینجا بحث مُهَيْمِنً هست. در ترجمه اون بخشی که به برخی از واژگان باید توجه ویژه کرد. بحث مصدق چند بار در قرآن آمده برای کتاب، برای افراد مختلف، ما این جا هم باید ذوالحالش رو متوجه بشیم معناش رو متوجه بشیم، معناش رو متوجه بشیم. بحث مُهَيْمِنً دو بار در قرآن آمده.