تا به مطلبی در تحقیقات قرآنی یقین پیدا نکریم، آن را وادر قلبمان نکنیم
در تحقیقات قرآنی، یک کاری که باید محقق حواسش باشه و بهش توجه کنه این هست که تا موقعی که کاملا به صحت تحقیقش یقین پیدا نکرده اون رو جزء ایمانیاتش قرار نده. تحقیق کنه، چندین احتمال بگذاره، احتمالات مختلف رو بررسی کنه، روی احتمالات بحث کنه ولی اون رو وارد قلبش نکنه. همه ی اون احتمالات مختلف بیرون قلب هستند، و اون داره اینها رو کنکاش میکنه و بررسی میکنه.
وقتی به این مطلب رسید که فلان مطلب صحیح هست و به این مطلب یقین پیدا کرد اون موقع اون مطلب رو وارد قلبش کنه و بعنوان ایمانیاتش قرار بده. یک کار محقق در موردش خودش این هستوإلّا از خودش غافل میشه، یعنی محقق نباید از خودش غفلت کنه.
داره تحقیق معارفی میکنه، موضوعات مختلفی رو بررسی میکنه، ممکنه نتیجه ی تحقیقاتش بدرد بعضی ها بخوره( نه بدرد ایمانیات شما ولی بالاخره برداشتهایی داشته، تحقیقاتی داشته، بدرد محققین دیگه بخوره) ولی از خودش نباید غافل بشه. درب قلبش نباید بی مهابا به روی موضوعات و ایمانیات مختلف باز باشه.
ما که تحقیق میکنیم یعنی عقلانی به موضوعاتی میپردازیم، با استدلال به موضوعاتی میپردازیم، بله، میشه عقلانی به موضوعاتی پرداخت، احتمالات مختلف دید، جوانب مختلف یک موضوع رو بررسی کرد، ولی باید مواظب قبل بود. درب قلب رو به راحتی باز نکرد. وقتی خود آدم نسبت به یک موضوعی سه احتمال قرار میده که این سه تا احتمال در ظاهر هم یکی نیستد، خب چرا یکیش رو وارد قلب بکنه؟ هیچکدومش وارد قلب نمیشن تا موقعی که تکلیفش معلوم بشه.
ولی یک موقعی هم یک تحقیقی شما انجام میدی،چند تا آیه ی قرآن هست، چند تا روایت هست، یا بحثی که بحثش خیلی واضح هست، شما یقین داری میگی این همینجوری هست، غیر از این هم هیچ کسی برداشت نکرده، نه من و نه هیچ کسی برداشت دیگری نمیکنه، خب آدم میتونه اونرو بعنوان ایمانیات وارد قلبش بکنه. این رو بعنوان مراقبت محققین از خودشون عرض کردیم.
در تحقیقات قرآنی، اول بریم سراغ اینکه نسبت به برداشت مون و فهم مون از هر آیه اطمینان پیدا کنیم بعد بریم سراغ تدبیر آیات در کنار هم.
ما الان در تحقیقات قرآنی، سعی مون این هست که دومرحله داشته باشیم، حداقل دو مرحله ی اولیه ی مهم؛
یکی اینکه آیات رو مستقل از هم بررسی کنیم( با توجه به سیاق آیه) و در بررسی این آیه از نتایج آیات قبلی که در سوره های قبل بودند یا آیات قبلی که مربوط به این موضوع بودند، از اون نتایج استفاده نکنیم. چرا؟ برای اینکه ببینیم خود این آیه مستقلا چه نتیجه ای داره. دوم اینکه اگر در نتیجه ی آیات قبلی که بررسی کردیم خللی وجود داره، ایرادی هست، اون ایراد وارد تحلیل این آیه نشه. این تحلیل ها رو مستقل مستقل بررسی کنیم، کنار هم ببینیم. خود این نتایج میتونه شاهد و مثالی برای درستی یا غلطی همدیگر باشه. اگر ما یک برداشت رو از یک آیه و سیاقش مستقل داشتیم، این برداشت رو از پنج تا آیه دیگر هم مستقل داشته باشیم اون موقع میتونیم اطمینان بیشتری به این برداشت داشته باشیم.
ولی اگر برداشت این آیه رو در ده تا آیه ی دیگر هم دخالت داده باشیم و همین بر داشت رو دوباره، یا جلوتر از این برداشت رو انجام داده باشیم اون موقع همه ی اون ده آیه برمبنای همین یک آیه بودند و ممکنه برداشت این یک آیه غلط باشه. بخاطر این هست که ما گاهی عرض میکنیم آیات دیگر رو رها کنیم، بررسی های گذشته مون رو بگذاریم کنار. همین رو مستقل ببینیم.
اینها رو که مستقل دیدیم دوباره به برداشت ها مون نگاه کنیم، دوباره نگاه کنیم و برداشت های آیات رو با همدیگه چک کنیم، اگر به یک جمع بندی خوبی رسیدیم اون موقع بریم در تدبیر آیات. تدبیر آیات یعنی دخالت دادن برداشت های آیات در همدیگر. پیدا کردن یک نظام و یک ارتباط در بین این آیات.
ما وقتی میخواهیم ارتباطی پیدا کنیم، حتما با برداشت و فهم مون از اون آیه وارد میشیم دیگه، اول به فهم درست برسیم، اول مطمئن بشیم که فهمی که من از این آیه دارم درست هست، بعد فهم این آیه رو بگذارم کنار فهم یک آیه ی دیگر و در ارتباط دادن اینها استفاده بکنم. یا فهم این آیه رو بگذارم و آیه ی دیگر رو بهتر متوجه بشم.
لذا اول بریم سراغ اینکه نسبت به برداشت مون و فهم مون از هر آیه اطمینان پیدا کنیم بعد بریم سراغ تدبیر آیات در کنار هم.
این روش گاهی در بسیاری از محققین یا در تفاسیر مختلف گاهی می بینید که این رو مراعات نمیکنند. از یک آیه برداشتی دارند و اون برداشت رو به تفسیر و تشریح بسیاری از آیات دخالت میدن( شاید برداشت شما از اون آیه غلط باشه) . ما هم رو مستقل ببینیم، بالاخره هر کدوم از این آیات مستقل هستند یا نیستند؟ پس مستقل ببینیمشون.
بله در سیاقش بررسی کنیم، یک آیه رو میخواهیم متوجه بشیم سیاقش رو میبینیم، ولی ضرورت نداره این آیه بعنوان مثال در مورد نماز رو یک برداشتی ازش بکنیم و در برداشت از پنج آیه ی دیگر در مورد نماز دخالت بدیم.
این کار رو بگذاریم برای زمانی که به این برداشت یقین حاصل کردیم.
