در آیات 130 تا 135 سوره ی انعام خداوند میفرماید که« يَامَعْشرََ الجِْنِّ وَ الْانسِ أَ لَمْ يَأْتِكُمْ رُسُلٌ مِّنكُمْ يَقُصُّونَ عَلَيْكُمْ ءَايَتىِ وَ يُنذِرُونَكمُْ لِقَاءَ يَوْمِكُمْ هَاذَا » ای جنیان و انسیان! آیا به سوی شما رسولانی نیآمدند که برای شما آیات من رو قصه کردند؟ خداوند داره به جنیان و انسیان مطرح میکنه. بله احتمالا این آیه در فضای قیامت، در فضای آینده در فضای یوم لقاء مطرح هست. در اونجایی که جن و انس در دوره ی لقاء هستند در اونجا خطاب به اونها گفته میشه که" مگر رسولان من که آیات من رو برای شما قصه کردند و شما رو از این روز لقاء انذار کردند نیآمدند؟ « هَاذَا قَالُواْ شهَِدْنَا عَلىَ أَنفُسِنَا وَ غَرَّتْهُمُ الحَْيَوةُ الدُّنْيَا وَ شهَِدُواْ عَلىَ أَنفُسِهِمْ أَنَّهُمْ كاَنُواْ كَفِرِينَ(130 الانعام )» در اینجا دیگه در مکالمه نیست،« وَ غَرَّتْهُمُ الحَْيَوةُ الدُّنْيَا »اونها اونجا گفتند که ما شهادت میدیم که اینکار انجام شده و اینکه اینجا دیگه در ادامه تحلیل مطرح هست که در دنیا چه رفتاری داشتند؛ اونها به حیات دنیا مغرور شدند. « وَ شهَِدُواْ عَلىَ أَنفُسِهِمْ أَنَّهُمْ كاَنُواْ كَفِرِينَ( 130 ) ذَالِكَ أَن لَّمْ يَكُن رَّبُّكَ مُهْلِكَ الْقُرَى بِظُلْمٍ وَ أَهْلُهَا غَافِلُونَ(131) وَ لِكُلٍّ دَرَجَتٌ مِّمَّا عَمِلُواْ وَ مَا رَبُّكَ بِغَفِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ (الانعام 132) » در آیه 131 میفرماید که« ذلک » اون هست.
ملاحظات خداوند برای هلاکت قریه‌ها: 1- عدم ظلم 2- مدنظر بودن درجات افراد
داستان قیامت رو توضیح داده و میفرماید که قضیه اون هست. ما اگر عموما فارسی بخواهیم بگیم" اون " رو " این " میگیم. یعنی اینجوری هست، این که« يَكُن رَّبُّكَ مُهْلِكَ الْقُرَى بِظُلْمٍ وَ أَهْلُهَا غَافِلُونَ(131) وَ لِكُلٍّ دَرَجَتٌ مِّمَّا عَمِلُواْ » اهالی یک قریه بر اساس اون چیزی که عمل میکنند دارای درجات هستند.« وَ مَا رَبُّكَ بِغَفِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ » و خدا از اونچیزی که عمل میکنند عمل میکنند غافل نیست. در موضوع هلاکت قریه ها چند تا مطلب وجود داره یکی اینکه« به ظلم » انجام نمیشه، هرچند اهل قریه غافل باشند. یک ملاحظه دیگری که وجود داره این هست که اهل قریه بر اساس اون اعمال شون دارای درجاتی هستند و خداوند از درجات اعمال این ها و در جاتی که بر اساس اعمال به دست آورده‌اند غافل نیست پس اینها ملاحظات در هلاکت یک قریه هست.
وعده خداوند در هلاکت قوم رسول الله ص و عدم عجز افراد در قبال این وعده
«وَ رَبُّكَ الْغَنىُِّ ذُو الرَّحْمَةِ» و پروردپار تو غنی و ذوالرحمه هست.« إِن يَشَأْ يُذْهِبْكُمْ » اگر مشیت او این باشه اون افراد رو میبره« وَ يَسْتَخْلِفْ مِن بَعْدِكُم مَّا يَشَاءُ كَمَا أَنشَأَكُم مِّن ذُرِّيَّةِ قَوْمٍ ءَاخَرِينَ( الانعام 133)» این« إِن يَشَأْ يُذْهِبْكُمْ » رو شما در فضای قاعده ی کلی که خداوند در آیه 131 و 132 مطرح میکنه در بحث هلاکت یک قریه و اهل اونه قریه. لذا خداوند در همون فضا یک وعده ای رو مطرح میکنه. در فضای مشیت مطرح میکنه که اگر خدا بخواد اگر مشیت خدا این باشه این کار رو انجام میده ولی این رو به یک وعده تبدیل میکنه. در آیه 134 میفرماید که«إِنَّ مَا تُوعَدُونَ لاَتٍ » این چیزی که خدا وعده داده حتما میآد. پس اینکه« يُذْهِبْكُمْ...وَ يَسْتَخْلِفْ مِن بَعْدِكُم مَّا يَشَاءُ » این وعده ی خدا نسبت به قوم رسول الله صلوات الله علیه نسبت به مخاطبین رسول الله صلوات الله علیه هست. « وَ رَبُّكَ الْغَنىُِّ ذُو الرَّحْمَةِ » پروردگار تو اینجور هست.« إِن يَشَأْ يُذْهِبْكُمْ » مخاطبین رسول الله صلوات الله علیه، اگر خدا بخواهد شما رو میبره و کسانی رو جای شما میآره. « كَمَا أَنشَأَكُم مِّن ذُرِّيَّةِ قَوْمٍ ءَاخَرِينَ » چرا عرض میکنیم« قوم »؟ چون در اینجا بحث قوم مطرح هست. همونجوری که شما رو از یک قوم دیگری، از ذریه ی قوم دیگری انشاء کرد، شما رو هم میبره و یک قوم دیگری میآره. بله این ماجرا وعده است که خداوند قوم رسول الله صلوات الله علیه رو میبره و کسان دیگری رو جای اونها قرار میده« وَ مَا أَنتُم بِمُعْجِزِينَ( 134 الانعام )» و شما نمیتونید جلوی اینکار رو بگیرید، در اجرای این وعده عجز ایجاد کنید.
رسول الله ص عامل به وعده خداوند در مورد هلاکت قوم خویش و قوم در تلاش بر ای به عجز درآوردن وعده خداوند
در آیه 135 خداوند میفرماید که یارسول الله!« قُلْ يَاقَوْمِ اعْمَلُواْ عَلىَ مَكاَنَتِكُمْ » بگو بر اساس هر آن مکنتی که دارید عمل کنید. « مَكاَنَتِكُمْ » یعنی مکنت هایی که دارید، بر اساس مکنت هایی که دارید، تمکن هایی که دارید، توانمندی هایی که دارید عمل کنید« إِنىِّ عَامِلٌ » من هم عمل میکنم. خب دعوا( ماجرا )بر سر وعده ی « يُذْهِبْكُمْ...وَ يَسْتَخْلِفْ مِن بَعْدِكُم مَّا يَشَاءُ » هست، بر اساس هر مکنتی که دارید عمل کنید که بمونید و نروید و خدا رو در این وعده عاجز کنید و این وعده ی خدا اجرایی نشه.« إِنىِّ عَامِلٌ » من هم عمل میکنم که این وعده ی خدا اجرا بشه« فَسَوْفَ تَعْلَمُونَ مَن تَكُونُ لَهُ عَقِبَةُ الدَّارِ » به زودی در آینده خواهیم دانست که عاقبت چه کسی موفق میشه. اینجا ماجرای جالب مطرح هست. این بحث« يَاقَوْمِ اعْمَلُواْ عَلىَ مَكاَنَتِكُمْ » ذیل بحث« وَ مَا أَنتُم بِمُعْجِزِينَ » بگذاریم. ببینید« فَسَوْفَ تَعْلَمُونَ مَن تَكُونُ لَهُ عَقِبَةُ الدَّارِ »، عاقبت این دو عمل( یعنی عمل قوم رسول الله صلوات الله علیه و آله بر اساس مکنت شون و عمل رسول الله ) چی هست؟ عاقبت عمل قوم رسول الله یعنی عاقبت« يَاقَوْمِ اعْمَلُواْ عَلىَ مَكاَنَتِكُمْ » این هست که« وَ مَا أَنتُم بِمُعْجِزِينَ » اونها نمیتونن کاری بکنند، اونها نمیتوانند که به عجز در بیارن. عاقبت عمل رسول الله( عاقبت إِنىِّ عَامِلٌ » این هست که «إِنَّ مَا تُوعَدُونَ لاََتٍ » اونچیزی که وعده داده شده است حتما انجام میشه. این ماجرای هلاک شدن قوم رسول الله صلوات الله علیه، ماجرای اینکه خداوند به قوم رسول الله صلوات الله علیه وعده داده که اینها رو میبره و یک کسان دیگری رو جای اونها میآره، عامل این ماجرا، عامل اجرای این وعده خود رسول الله صلوات الله علیه و آله هست. وقتی شما فراز های قبلی این آیات رو میبینید مربوط به رفتارهایی در دوران رسول الله صلوات الله علیه هست، رفتار قوم رسول الله صلوات الله علیه در دوران رسول الله صلوات الله علیه و بعد از ایشون و خطاهایی که انجام میدن. مثلا آیه ی« وَ كَذلِكَ جَعَلْنا في كُلِّ قَرْيَةٍ أَكابِرَ مُجْرِميها لِيَمْكُرُوا فيها...( 123 الانعام )» اینکه مجرم های بزرگی در قریه هایی شکل میگیرند و مکر میزنند. بله این نشون میده که ماجرا از قبل، از دوران رسول الله صلوات الله علیه شروع میشه و برخی از انحراف ها اتفاق می افته.
دلیل هلاکت قوم رسول الله ص دو ویژگی آن‌هاست: عدم رفتار صحیح در قبال آیات و ضعف در قبال لقاء الله
خداوند در آیات بعدی از ماجرای دوران حشر صحبت تا دوره لقاء صحبت میکنه. ضعف این افراد در قبال لقاء الله هست اینها نسبت به لقاء الله ضعف دارند. « عدم رفتار صحیح در قبال آیات و ضعف در قبال لقاء الله ». بخاطر این ماجرا قوم رسول الله صلوات الله علیه و آله به سمت هلاک میرن. در آیه131 و 132 قاعده ی کلی این هلاکت مطرح میشه، اینکه این هلاکت بر اساس ظلم نیست، اینکه خداوند به این که" اعمال یک سری افراد دارای درجه بندی هست و اینکه ممکن هست که یک سری افراد باشند که افراد خوبی باشند و اعمالشون دارای درجات خوبی هست " آگاه هست. با توجه به این موضوع این قوم به سمت هلاکت میروند یعنی یک جداسازی انجام میشه و این هلاکت به عنوان یک وعده مطرح میشه، وعده ای که عامل اجرای اون رسول الله صلوات الله علیه و آله هستند. در ادامه هم در آیاتی برخی رفتارهای دیگری از قوم رسول الله صلوات الله علیه و آله مطرح هست، رفتارهای ناپسندی که توسط این قوم انجام میشه. بله در سوره انعام در یک فراز طولانی رفتارهایی و ماجراهایی از قوم رسول الله صلوات الله علیه و آله مطرح میشه و در بین این فراز عاقبت هلاکت اونها به عنوان یک وعده مطرح میشه.
