رفتار ناصحیح در قبال یتیم و مسکین، دو ویژگی رفتاری مکذبین دین در سوره ماعون
بله خداوند در سوره ماعون میفرماید که« بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ، أَ رَءَيْتَ الَّذِى يُكَذِّبُ بِالدِّينِ(1) فَذَالِكَ الَّذِى يَدُعُّ الْيَتِيمَ(2) وَ لَا يحَُضُّ عَلىَ طَعَامِ الْمِسْكِينِ(3 الماعون ) ». تا اینجا خداوند یک بحث کلی میفرماید، یک بحث عام و قاعده کلی رو مطرح میفرماید. یک رفتار شامل در دین، نسبت به دین، رفتار تکذیب در قبال دین رو مطرح میفرماید. مقصود آیات اینطور هست که متوجه باشید، ببینید، توجه کنید که یک سری افرادی هستند که دین رو تکذیب میکنند، این افراد یک سری رفتارها دارند، اونهایی که عنوان شون مکذبین دین هست یک سری رفتارها دارند. اون رفتارها چی هست؟ خداوند در دو قالب مطرح کرده است؛ « رفتار در قبال یتیم » و « رفتار در قبال مسکین »، دو نوع رفتار.
نماز ریاکارانه که عمود دین نباشد، ملاک قرار گرفتن در زمره مکذبین دین
خب سوال پیش میآد که خدایا! این بحث رو مطرح کردی ما باید چکار کنیم؟ الان میشه خیلی جزئی و دقیق تر برای من بگی، من متوجه بشم که بصورت عملی چه کار باید انجام بدم؟ بعضی ها رفتارشون میشه تکذیب دین، عنوان اونها میشه تکذیب دین و در این راستا نسبت به یتیم و مسکین رفتار صحیحی ندارند. خب باشه، نکنه من جزء اونها هستم. میشه یک شاخص و یک معیار برای من قرار بدی که من متوجه بشم چگونه نباید جزء مکذبین دین قرار بگیرم؟ چگونه آن دو رفتار منفی نسبت به یتیم و مسکین رو نباید انجام بدم؟ شما اینطور نگاه کن و اینجا این سوال رو بپرس. حالا خداوند به شما پاسخ میده. میفرماید بحث رو گرفتی؟ در ادامه پس« فَوَيْلٌ لِّلْمُصَلِّينَ(4الماعون ) » فکر نکن فقط نماز میخونی و اهل نماز هستی همه چیز درست هست. ممکن هست شما بگی اون سه آیه اول که ربطی به من نداره، من که الحمدلله مهم ترین رفتار دینی که نماز هست رو انجام میدم و به اون پایبند هستم پس من که اصلا در زمره ی اون مکذبین دین نیستم، من اصلا دین رو تکذیب نمیکنم و دارم نماز میخونم. خداوند میفرماید صبر کن.« فَوَيْلٌ لِّلْمُصَلِّينَ » از اینجا شما این نتیجه رو بگیرید که" مصلین هم میتوانند جزء مکذبین دین باشند ". چه جور مصلینی؟ « الَّذِينَ هُمْ عَن صَلَاتهِِمْ سَاهُونَ(5الماعون ) » نماز اونها عمود دین نیست، در نماز شون« سهو » دارند. « الَّذِينَ هُمْ يُرَاءُونَ(6 الماعون )» خب تا اینجا این دو آیه توصیف نمازگزاران هست. « فَوَيْلٌ لِّلْمُصَلِّينَ » پس فلانی! حواست باشه. یک بحث کلی در مورد دین و رفتار هایی که مکذبین دارند گفتم، پس فلانیِ نمازگزار! حواست باشه، ممکن هست که اهل نماز باشی و نماز تو تکذیب دین باشه. چه نمازی؟ نمازی که عمود نیست، نمازی که در اون نماز تو اهل ریا هستی. نماز بعنوان یک رفتار مهم دین در اینجا بعنوان یک شاخص مطرح میشه و گفته میشه که یک نوع رفتار شما، یک نوع برخورد شما، نوعی از پرداختن شما به مهم ترین مقوله ی دین که نماز هست میتونه تکذیب دین باشه. خداوند داره مکذیبن دین رو تعریف میکنه و میفرماید فلانی! حواست باشه که اینطوری ممکن هست که تکذیب دین کنی، اینطوری شما ولو در ظاهر اهل نماز هستی ولی در عمل تکذیب دین میکنی.
تکذیب دین، ثمره پرداختن ناصحیح به نماز
در عمل ثمره ی این نوع پرداختن به دین تصدیق دین هست نیست بلکه تکذیب دین هست. این نوع پرداختن شما به نماز ثمره اش تصدیق دین نیست، ثمره اش ورود به فضای صدق نیست بلکه تکذیب دین هست
منع از ماعون، رفتار ناصحیح مکذبان دین در قبال یتیم و مسکین
و در ادامه میفرماید که« وَ يَمْنَعُونَ الْمَاعُونَ(7 الماعون )» شما اینطوری بخوانید؛« فَوَيْلٌ لِّلْمُصَلِّينَ »؛ پس نماز برخی میتواند تکذیب دین باشه،« وَ يَمْنَعُونَ الْمَاعُونَ »؛ و نماز با یکسری ویژگی ها« وَ يَمْنَعُونَ الْمَاعُونَ » این یک رفتار دوم هست. این رو ببرید ذیل بحث کلی که در ابتدای سوره مطرح هست. برخی تکذیب دین میکنند و نسبت به یتیم و مسکین یکسری رفتارها انجام میدن. ببینید در بحث« صلاۀ » نوع پرداختن این افراد به نماز درست نیست، نوع مواجهه ی این افراد با نماز درست نیست لذا ثمره اش میشه« تکذیب دین ». اونجوری که باید به نماز نمیپردازند، نه نگاه درستی به نماز دارند و نه درست به نماز میپردازند لذا ثمره اش میشه« تکذیب دین » و اون نماز برای اونها« عمود دین » نیست و ثمره اش « تصدیق دین » نمیشه و میشه« تکذیب دین ». این افراد باید نسبت به یتیم و مسکین، نسبت به ایتام و مسکین رفتار صحیح انجام بدهند. شما سوال میپرسی که خدایا! من نسبت به یتیم و مسکین چکار باید بکنم که رفتار صحیح باشه؟ خداوند در پاسخ میفرماید« ماعون ». بعد همآنطور که برای تکذیب دین نحوه ی پرداختن اشتباه به صلاۀ رو توضیح داده است در اینجا نحوه ی غلط پرداختن به ماعون رو توضیح داده و اون« منع نسبت به ماعون » هست. اینها ایتام و مسکین ها رو از « ماعون » منع میکنند. ببینید در اینجا میفرماید که« وَ يَمْنَعُونَ الْمَاعُونَ » مانع میشوند، منع میکنند نسبت به« ماعون ». چطور باید رفتار من« يَدُعُّ الْيَتِيمَ » نباشه؟ چط.ر باید رفتار من« لَا يحَُضُّ عَلىَ طَعَامِ الْمِسْكِينِ » نباشه؟ میفرماید که شما باید اونها رو به سراغ« ماعون » بیارید، اونها رو به« ماعون » وصل کنید. مانع بین اونها و ماعون نشوید. اونجا اون بحث های روایی یا تاریخی یا لغوی نسبت به ماعون هم معنا داره یعنی وسایل اساسی و ضروری و وسایل مختلف زندگی هم جایگاه پیدا میکنند، اونها هم معنا داره.
پس خداوند در ادامه ی سوره دو رفتار مطرح میکنه؛« رفتار نماز و رفتار ماعون ». رفتار صحیح در نماز، نسبت به نماز و رفتار صحیح نسبت به ماعون.
تصدیق دین، ثمره پرداختن صحیح به نماز و رفتار صحیح در قبال یتیم و مسکین، ثمره پرداختن صحیح به ماعون
ثمره ی رفتار صحیح نسبت به نماز باید« تصدیق دین » بشه نه« تکذیبن دین »، ثمره اش « قوام دین، دینی قوی تر، دینی محکم تر، دینی صحیح تر » بشه. اگر شما «یُکَذِّبُ بِالدِین » رو« تکذیب کردن به وسیله ی دین » معنا کنید یعنی دینی داشته باش که بوسیله ی اون تکذیب نکنی، یک نمازی ثمره اش تکذیب نباشه. و رفتاری صحیح در ماعون، ثمره اش« یَدُعُّ الیَتِیم » نباشه. بله درست به ماعون پرداختن به شکلی که ثمره اش یک رفتار زیبا، یک رفتار خوب در قبال ایتام و مسکین ها باشه، ثمره اش جمع کردن ایتام و مسکین ها باشه.
دو بال حرکت معرفی شده در سوره ماعون: نماز برای بهره بردن و ماعون برای بهره رساندن
مسیری باشه برای اینکه ثمرات و خیرات خوب به مسکین ها برسه. بله دو بال حرکت و دو رفتار« رفتار صحیح با نماز و رفتار صحیح در ماعون ». با نماز خود فرد بهره میبره و وارد فضای صحیح دین میشه و خودش بهره میبره و با ماعون بهره میرسونه.
