بله در بحث بررسی« مفهوم سوره در قرآن »؛ آیه ی بیستم سوره ی محمد صلوات الله علیه و آله؛ أعوذُ باللهِ منَ الشیطانِ الرجیمِ« وَ يَقُولُ الَّذِينَ ءَامَنُواْ لَوْ لَا نُزِّلَتْ سُورَةٌ فَإِذَا أُنزِلَتْ سُورَةٌ محُّْكَمَةٌ وَ ذُكِرَ فِيهَا الْقِتَالُ رَأَيْتَ الَّذِينَ فىِ قُلُوبهِِم مَّرَضٌ يَنظُرُونَ إِلَيْكَ نَظَرَ الْمَغْشىِِّ عَلَيْهِ مِنَ الْمَوْتِ فَأَوْلىَ لَهُمْ(20) طَاعَةٌ وَ قَوْلٌ مَّعْرُوفٌ فَإِذَا عَزَمَ الْأَمْرُ فَلَوْ صَدَقُواْ اللَّهَ لَكاَنَ خَيرًْا لَّهُمْ(21 محمد )» میفرماید که مومنین مطرح میکنند که چرا سوره ای نازل نشد؟پس هنگامی که سوره ای محکم نازل میشه و در اون بحث قتال ذکر میشه شما میبینید که کسانی که در قلوب اونها مرض هست به تو نگاه میکنند مثل اینکه نگاه های اونها غرق در مرگ هست.« فَأَوْلىَ لَهُمْ » پس برای اونها اولویت دارد. این دو جور میشه اینجا معنا کرد؛ یک معنا اینکه« فَأَوْلىَ لَهُمْ »؛ پس مرگ برای اونها بهتر هست یعنی همینکه واقعا در مرگ باشند. معنای دیگر اینکه« فَأَوْلىَ لَهُمْ » رو در ادامه ی آیه بعد ببینیم« طَاعَةٌ وَ قَوْلٌ مَّعْرُوفٌ »؛ پس اینکه اهل طاعت و قول معروف باشند برای اونها اولویت داره. یعنی بهتر هست که بروند و اینجوری باشند. « فَإِذَا عَزَمَ الْأَمْرُ فَلَوْ صَدَقُواْ اللَّهَ لَكاَنَ خَيرًْا لَّهُمْ » و وقتی که عزم به امر شد، امر خدا عزم شد یعنی عزم برای« امر » جزم شد« فَلَوْ صَدَقُواْ اللَّهَ لَكاَنَ خَيرًْا لَّهُمْ » پس اگر اونها خدا رو تصدیق کنند قطعا این برای اونها بهتر هست.
مومنان صدر اسلام همواره در انتظار نزول سوره‌ها
خب در این آیه و پیرامون این آیه در مورد سوره آنچیزی که میشه برداشت کرد عبارتند از: یک)انتظار کشیدن مومنین برای نزول سوره هست. مومنین برای نزول سوره انتظار میکشند. ببینید در آیات قبل خداوند داستان میآره و تا بحث انتظار کشیدن برای ساعة میبره که کافرین انتظار خوبی نمیکشند. پس مومنین انتظار خوبی میکشند و مومنین رو به سمت استغفار و همراه شدن با خدا به سوی دگرگونی ها« مُتَقَلَّبَكُمْ » و به سوی منزلگاه ها« مَثْوَئكم » سوق میده. با این معرفت و رو به سوی این فضا مومنین برای نزول سوره انتظار میکشند؛ خدایا! چرا سوره ای نازل نمیشه؟
سوره محکم و وجود ذکر در آن؛ لزوم انجام رفتار صحیح در قبال نزول سوره
نکته ی دیگر« سوره ی محکم » هست که باید در موردش بررسی بشه. نکته ی دیگر« وَ ذُكِرَ فِيهَا » هست. در سوره ذکر وجود دارد. نکته ی دیگر رفتارها در قبال سوره هست. وقتی سوره ای نازل میشه انسان ها در قبال سوره رفتارهای متفاوتی دارند، بعضی ها مثل مومنین از قبل انتظار سوره میکشند و میگن که خدایا! یک سوره ای نازل کن. بعضی ها که در قلوب شون مرض هست یا جزء کافرین هستند با نزول یک سوره رفتار هاشون به کجی میره. در صورتی که در ادامه مطرح هست که باید رفتارهای درستی نسبت به سوره داشته باشند پس نکته ی دیگر« رفتارهای درست نسبت به سوره هست( نسبت به نزول یک سوره و ذکر آنچیز که در سوره هست)" طاعة " و" قول معروف "» و در فضای یک سوره نسبت به یک سوره رفتار صحیح مثل" طاعة و قول معروف " مطرح هست
تدبر: گام به گام همراه شدن بر اساس پشتوانه‌ها به سمت جلو
در ادامه مطرح هست که« فَهَلْ عَسَيْتُمْ إِن تَوَلَّيْتُمْ أَن تُفْسِدُواْ فىِ الْأَرْضِ وَ تُقَطِّعُواْ أَرْحَامَكُمْ(22 محمد)» پس آیا امید دارید که اگر روی برگردانید و از« وَ ذُكِرَ فِيهَا الْقِتَال » سر باز بزنید( وقتی یک سوره ی محکمی نازل شده و در اون یک ماجرایی مطرح هست ) بجای طاعت و قول معروف و در قبال« فَإِذَا عَزَمَ الْأَمْر » وقتی که عزم برای امر صورت میگیره، بجای اینکه تصدیق بکنید که این برای شما بهتر هست شما سر باز میزنید، پس امید دارید که با این سر باز زدن برید و در ارض فساد کنید و ارحام تون قطع بشه؟ هر کسی که اینکار رو بکنه« أُوْلَئكَ الَّذِينَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ » کسی هست که مورد لعنت خداست« فَأَصَمَّهُمْ وَ أَعْمَى أَبْصَرَهُمْ(23محمد)» و گوش اونها رو کر کرده و دیگر چشمانشون بینا نیست( چشمان اونها رو کور کرده است ). در ادامه میفرماید که« أَ فَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْءَانَ أَمْ عَلىَ قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا(24 محمد )» آیا در قرآن تدبر نمیکنید؟ ببینید این خطاب به همون افرادی هست که دارند طبق آیات بالا رفتار میکنند و از اینجا هم معلوم میشه که رفتار اون افراد در قبال قران و سوره های قران هست، مومنین انتظار نزول سوره میکشند و کافرین یا برخی افراد که در قلوب شون مرض هست وقتی که سوره ای نازل میشه برخی افراد رفتار درستی ندارند. اینها به جایی میرسند که خداوند اونها رو لعنت میکنه و اونها رو کر و کور میکنه. ببینید ماجرا رفتار در قبال« قتال( جنگ )» نیست، اینطور نیست که اونها جنگ نرفتند و خدا اونها رو کر و کور میکنه اینطور نیست بلکه ماجرا باید در قبال سوره و« وَ ذُكِرَ فِيهَا » هست. در اونجا« وَ ذُكِرَ فِيهَا » قتال هست، یعنی عاقبت اینکه جنگ نرفتند یک چیزی هست اما اینکه این ماجرای سوره رو نفهمیدند و و درست رفتار نکردند، یعنی به آنچیز که در سوره ذکر شده است خوب توجه نکردند و نسبت به ذکر های در سوره توجه درست نداشتند، نسبت به سوره و ذکر آنچیز که در سوره هست توجه درست نداشتند و بخاطر این خداوند میفرماید که« فَأَصَمَّهُمْ وَ أَعْمَى أَبْصَرَهُمْ » خدا اونها رو کر و کور میکند. یعنی انتظار در اینجا این بوده است که درست بشنوند و درست ببینند.اینها این رفتار رو انجام ندادند، رفتار درست دیدن و درست شنیدن رو نداشتند. در ادامه خداوند میفرماید که« أَ فَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْءَانَ أَمْ عَلىَ قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا(24محمد)» آیا در قران تدبر نمیکنند؟ قرآن چی هست؟ قرآن مجموعه ای از سوره ها هست، اونی که مومنین منتظرش هستند سوره ای نازل بشه. آیا در قرآن تدبر نمیکنند یا اینکه بر قلوبشون قفل زده شده است؟ مشکل اینها تدبر هست. چرا تدبر نمیکنند؟ چون بر قلوب شون قفل زده شده است. از آیات قبل اینطور بر میآد که از جمله ویژگی های دیگر شون این هست که بخاطر اینکه بر قلوب شون قفل زده شده است کر و کور هستند، نه درست میتونن بشنوند و نه درست میتونن که ببینند. بخاطر اینکه در قلوب شون قفل زده شده است انگار که در قلوب شون مرض هست، وقتی سوره ای نازل شده و در اون ماجرایی ذکر شده است سر باز میزنند. «إِنَّ الَّذِينَ ارْتَدُّواْ عَلىَ أَدْبَارِهِم مِّن بَعْدِ مَا تَبَينََ لَهُمُ الْهُدَى الشَّيْطَانُ سَوَّلَ لَهُمْ وَ أَمْلىَ لَهُمْ(محمد 25) » بله کسانی که به پشت سرشون بر میگردند، یعنی به عقب برمیگردند وقتی که هدایت برای اونها تبیین میشه. هدایت کجا تبیین میشه؟ زمانی که یک سوره جدید نازل میش اینها بر میگردن به عقب و همراهی نمیکنند. پله به پله دنبال نمیکنند و به عقب بر میگردند. اینها« الشَّيْطَانُ سَوَّلَ لَهُمْ وَ أَمْلىَ لَهُمْ » شیطان برای اونها تسویل میکنه و اونها رو در یکسری آرزو های بلند میبره. به سمت ادبارشون، به عقب برمیگردند در صورتی که از اونها انتظار« تدبیر در قران » هست؛« يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْءَان ». ببینید دوستان! از بحث این آیات این برمیآد که تدبیر رو به عقب نیست بلکه تدبیر رو به جلو هست. گام به گام همراه شدن از عقب، از پشتوانه ها رو به جلو هست.
اشتیاق مومنین صدر اسلام برای نزول سوره جدید، نشان از تدبر ایشان در قرآن
اگر معنای آیه ی« وَ يَقُولُ الَّذِينَ ءَامَنُواْ لَوْ لَا نُزِّلَتْ سُورَةٌ »مومنین میگویند که چرا سوره ای نازل نمیشه؟، رو از این جهت که در انتظار نزول سوره هستند بدانیم، اگر اون« أَ فَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْءَان » رو با این« وَ يَقُولُ الَّذِينَ ءَامَنُواْ لَوْ لَا نُزِّلَتْ سُورَةٌ »انطباق بدیم، یعنی اینکه اینها دارند تدبیر میکنند. یعنی گام به گام پشت سر رو میدونند و تا اینجا رسیده اند و میخواهند که ادامه بدهند. تدبیر رو به آینده هست. دیدن دُبُر( پشت سر ها ) برای رو به جلو، برای آینده هست، برای گام بعد هست. یک نکته ی دیگر ماجرای نزول سوره ها به ترتیب، مرتبط به تدبیر قرآن هست و همراهی کردن با نزول سوره ها یعنی ایمان آوردن به نزول سوره و همراه شدن با آنچیز که در سوره ذکر شده است، این مرتبط با بحث تدبیر در قران هست. و اگر کسی از یک جایی به بعد نتواند که همراهی کند( فرض کنید که در دوران رسول الله صلوات الله علیه و آله تا ده سوره ی قرآن جلو آمده و بعد از اون دیگه جلو نمیآد) این فرد نتوانسته که در قرآن تدبیر کنه.
سوره محمد ص، سوره همراهی با نزول سور قرآن در ایمان آوردن و تدبر در آن
یکی از نکاتی که در مورد سوره محمد صلوات الله علیه و آله مطرح هست در کلیت سوره« همراهی با رسول الله در ایمان آوردن به سوره های قرآن »مطرح هست. به سوره هایی که بر رسول الله صلوات الله علیه و آله نازل میشه. آدم ها در اینجا دو دسته هستند، یک دسته ای که در قران تدبیر میکنند یعنی میآن و به سوره هایی که بر رسول الله صلوات الله علیه و آله نازل میشه ایمان میآرن و حتی رصد میکنند و منتظر نزول یک سوره هستند، به نزول سوره اشتیاق دارند، اشتیاق دارند که جلوتر بروند، نگاه شون به سمت« ساعة » هست، نگاه شون به آینده هست و در این فضای به سوی« ساعة »، به سوی« آینده » به نزول سوره اشتیاق دارند، اشتیاق دارند که سوره ای نازل بشه و بر اساس اون سوره رفتار کنند، جلوتر بروند و دوباره سوره ای نازل بشه و از این مسیر در تبعیت از حق باشند، تبعیت از حق برای اونها این مسیر هست، از این مسیر در مسیر حق باشند و با رسول الله صلوات الله علیه و آله همراهی کنند. یک دسته ی دیگر این مسیر رو تا یک جایی میآن و از یک جایی به بعد دیگر همراهی نمیکنند، از یک جایی به بعد جلوتر نمیآن.
سوره‌های محکم، بازکننده راه برای مومنین برای حرکت به سوی آینده
سوره های« محکم » هستند یعنی برای ادامه ی راه ما نیاز به « حکم » داریم. آدمها تا یک جایی میرسند و برای اینکه گام بعدی رو بردارند نیاز به حکم دارند. منظورمون حکم شرعی نیست، منظور مون« راه » هست، نیاز به حکم هست و سوره ها« محکم » هستند. سوره ها راه رو معلوم میکنند، یک سوره نازل میشه و گام بعدی معلوم میشه که گام بعدی رو چه جوری باید حرکت کنیم. چشم و گوش مومنین در دوران رسول الله صلوات الله علیه و آله به نزول سوره ها هست. این ماجرا خیلی پررنگ هست و سر خود کار نمیکنند. یک سوره ای هم که در صدر بعثت مطرح شده رو نمیگیرن و نمیرن دنبال زندگیشون بلکه در همراهی هستند و چشم و گوش اونها به این هست که گام بعدی چی هست؟ آیا سوره ای هست؟ آیا سوره ای نازل میشه که ما با اون سوره حرکت کنیم؟ بله مومنین به دنبال همراهی با رسول الله صلوات الله علیه و آله در فضای نزول سوره ها هستند. با ایمان آوردن به نزول سوره ها ومنطبق شدن با فضای سوره ها و عمل کردن به آنچیز که در آن ذکر شده است با رسول الله همراهی میکنند و این راه محکمی برای اونها هست.سوره ها هستند که برای مومنین محکم هستند. بله این سوره ها برای مومنین حکمت میشوند برای اینکه مومنین بر اساس اون جلو بروند.
جمع بندی مباحث در سوره محمد ص
پس ببینید اگر یک جمع بندی در مورد بحث سوره تا اینجا داشته باشیم این هست که" در بحث سوره مقصد مطرح هست، در بحث سوره روش مطرح هست، در سوره موضوعاتی ذکر میشه، در سوره انباء وجود داره، ذکر وجود داره، انزال وجود داره. نسبت به سوره، نزول سوره و بعد از نزول سوره رفتارهایی مطرح هست ". حال و هوای مومنین نسبت به سوره با حال و هو ای کافرین نسبت به سوره فرق داره. نسبت به سوره بحث همراهی ، تداوم در همراهی با سوره ها، در سوره های قرآن مطرح هست. نسبت به سوره های قرآن بحث تدبر مطرح هست، تدبر در قرآن با همراهی کردن در سوره های قرآن. بحث سوره با سبیل ارتباط داره. در جای دیگری داریم که« سُورَةٌ مُحکَمَة » سوره حکمت میشه، یعنی انگار که یک جورایی با سوره مسیر باز میشه و میشه گام های بعدی رو حرکت کرد.
