دو رفتار صحیح مطرح در سوره ماعون: «رفتار در قبال نماز و با نماز» و «رفتار صحیح در قبال ماعون و با ماعون»
در سوره ماعون دعوت به دو رفتار صحیح مطرح هست« رفتار صحیح در قبال نماز و با نماز » و « رفتار صحیح در قبال ماعون و با ماعون ». این دو رفتار رو بصورت مشخص و جزئی ما انسان ها دعوت شده ایم که داشته باشیم و این دو رفتار ذیل فضای تکذیب دین و رفتار در ایتام و مسکین ها مطرح هست.
رفتار صحیح در قبال نماز و ماعون، کلید پرهیز از فضای تکذیب دین و رفتار ناصحیح در قبال ایتام و مساکین
ببینید وقتی خداوند بحث« تکذیب دین » و رفتار منفی در قبال ایتام و مسکین رو مطرح میکنه ما برای اینکه بتوانیم از این فضا پرهیز کنیم، برای اینکه بتوانیم خودمون رو از این فضای منفی مبرا کنیم خداوند دو رفتار عملی پیش پای ما قرار میده که اون رفتارها؛« رفتار صحیح در قبال نماز و رفتار در قبال ماعون » هست.
طرح تحقیق: بررسی واژه‌های قرآنی هن‌نشین واژه صلاۀ که به مثابه بالی در کنار بال نماز هستند
جالب هست؛ « نماز - ماعون ». خوب هست که این موضوع در آیات قرآن دنبال بشه. نماز همیشه در آیات قرآن یک رفتار کناری داره مانند« نماز - انفاق »،« نماز – زکاۀ »،« نماز – ماعون » و « نماز - نَحَر ». خیلی جالب هست. این مطلبی هست که در جای خودش در بحث« نماز » قابل بررسی هست. در سوره ماعون« نماز و ماعون »مطرح هست. در خیلی از بحث های نماز داریم که شما که نماز میخونی باید تکلیفت با زکاۀ هم معلوم باشه. به تنهایی نمیشه. در جایی مطرح هست که نماز میخونی باید تکلیفت با انفاق هم معلوم باشه، به تنهایی نمیشه،« وَ يُقيمُونَ الصَّلاةَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ (3 البقرۀ )» برای درجه ی خاصی از تقوا در بهره بردن از هدایت های کتاب شما باید وقتی وارد نماز میشی یک بال دیگر در کنار اون باشه و اون« انفاق از آنچه که رزق شما شده است » باشه، این دو بال باید باشه. یک مقوله در سوره ماعون مطرح هست؛ حواست باشه که« به وسیله ی دین تکذیب نکنی ها! و ایتام و مسکین رو دور نکنی ها! ایتام و مسکین رو پراکنده نکنی، ایتام رو پراکنده نکنی و مانع نشی که بهره ای به مسکین برسه ». شما میگی خب باشه قبول. من الان در عمل چکار باید انجام بدم؟ الان در رفتار دینی ام باید چکار کنم؟ میفرماید که« نماز و ماعون ». آیات ابتدائی سوره بقرۀ میفرماید که« ذَالِكَ الْكِتَبُ لَا رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِّلْمُتَّقِينَ(2 البقرۀ)» این برای متقین هدایت داره. شما میگی خب باشه من باید چکار کنم؟ میفرماید« الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَ يُقِيمُونَ الصَّلَوةَ وَ ممَِّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ(3البقرۀ )» در فضای ایمان به غیب، اهل نماز و انفاق باش. اینجا شما در سوره ماعون میفرمایی که من اگر بخوام که چنان دینی داشته باشم و بر اساس دین رفتارهایی داشته باشم که ثمره اش تکذیب دین و دور کردن ایتام نباشه باید چکار کنم؟ در پاسخ میفرماید که که یک نوع خاصی از نماز و رفتار صحیحی در قبال ماعون نیاز هست. الان تازه مطلب بیشتر برامون جا می افته که چرا در بعضی اقوال مطرح هست که «ماعون یعنی زکاۀ، ماعون یعنی وسایل ضروری ». ماعون زکات نیست ولی در همون راستا هست، از این جهت که« نماز- انفاق »،« نماز – زکاۀ »،« نماز – ماعون »،« نماز - نَحَر ». بله در بررسی ماعون بعنوان یک مقوله در کنار نماز خوب هست که اینها یک دسته بندی بشه و مقولات کنار نماز دیده بشه؛« نماز- انفاق »،« نماز – زکاۀ »،« نماز – صدقه »،« نماز – ماعون »،« نماز - نَحَر » و احتمالا موضوعات دیگری اگر وجود داره. اونجایی که مطرح هست« نماز و صدقه » ببینید که بحث« صدقه برای تزکیه » اون افراد مطرح هست. فرموده شده نماز داشته باش و صدقه هم از اونها داشته باش برای اینکه اونها رو تزکیه کنی( صدقه برای تزکیه است ). خوب هست که در بحث نماز بررسی بشه این دسته از موضوعات که در کنار نماز به این شکل مطرح هست در کنار نماز انجام این موضوعات چه آثاری داره؟ زکات چه آثاری داره؟ صدقه چه ثمره ای داره؟ انفاق چه ثمره ای داره؟« ماعون »برای چی هست ؟ چه ثمره ای داره؟ چرا مطرح هست؟« نَحَر » برای چی هست؟ چه ثمره ای داره؟ چرا مطرح هست؟ پس ماعون مقوله ای در کنار نماز برای یک رفتار صحیح هست، نسبت به یک فضا، نسبت به یک مقوله‌ی مهم که خداوند مطرح کرده است.
نماز و ماعون برای تصدیق دین و رفتار صحیح در قبال یتیم و مسکین
یک جایی نماز و انفاق برای تقوا است( تقوای بهره بردن از کتاب )، اینجا« نماز و ماعون » برای چی هست؟ شما میبینید در ابتدای سوره بحث« تکذیب دین » مطرح هست. هم در ابتدای سوره فضاهای منفی مطرح شده است و هم در انتهای سوره رفتارهای منفی در قبال نماز و ماعون مطرح شده است. یعنی اونهایی که این رفتارهای منفی در قبال نماز و ماعون رو داشته باشند به اون فضاهای منفی دچار میشوند. پس در مقابل کسانی که بخواهند به اون فضاهای منفی دچار نشوند باید این رفتارهای منفی در قبال نماز و ماعون رو نداشته باشند. جالب هست که یک رفتار منفی در قبال نماز، درست نپرداختن به نماز ثمره اش میشه« تکذیب ». یک نوع خاصی به نماز نپرداختن ثمره اش میشه یک نوعی از تکذیب و درست نپرداختن به ماعون ثمره اش میشه« یَدُعُّ الیَتِیم »،« وَ لَا یَحٌضُّ عَلَی طَعَامِ المِسکِین ».
«ماعون برای رفتار صحیح در قبال یتیم و مسکین» و «ماعون در کنار نماز عمود دین» دو عنوان برای پیدا کردن قیمت ماعون
اگر میخواهیم قیمت کار ماعون رو متوجه بشیم چند تا موضوع در این سوره وجود داره که میتوانیم به اونها بپردازیم. یکی ماعون در فضای رفتاری صحیح نسبت به یتیم و مسکین »، یکی« ماعون در کنار نماز( در کنار این درجه از نماز، در کنار این نوع رفتار در نماز ) ». نفرموده است« نماز- ماعون » بلکه فرموده است« نمازی که اینجوری باشه، نمازی که عمود باشه ». اینجا در کنار این نماز بحث « ماعون » مطرح هست. خداوند مشخصا داره نماز رو توضیح میده، نمازی که عمود باشه، نمازی که« یُرَائُون » نباشه. اینجا، در کنار این نماز بحث« ماعون » مطرح هست.
«نماز و نَحر»، عالیترین درجه از نماز و واژگان هم‌نشینش
نمازی که با این ویژگی ها بناست که تکذیب نباشه، تصدیق باشه. در کنار این نماز بحث«ماعون » مطرح هست. و مطلب دیگر هم توجه به سایر موضوعاتی که در کنار نماز در سایر آیات قرآن مطرح هست مانند« نماز و انفاق »،« نماز و زکاۀ »، « نماز و صدقه » و« نماز و نَحَر ». یک نکته در پرانتز عرض کنیم؛( در این موضوعات در کنار نماز خوب هست که یک جدولی درست بشه و اینها چیده بشه و آیاتش استخراج بشه و کنار هم گذاشته بشه و بعد شما بررسی کنید و عالیترین موضوعات رو بیارید بالا قرار بدید و بقیه ذیل اون قرار دارند. عالتیرین موضوع نماز « نماز و نَحَر » هست. بقیه ذیل این داستان معنا دارند، همه ی نماز و سایر موضوعات در راستای این موضوع« نماز و نَحَر » هستند، ذیل اون معنا دارند، گام های به سوی « نماز و نَحَر » هستند.
روش درجه بندی نماز و بال کناری آن
توجه کنید! نماز و موضوعات مختلف مانند زکاۀ و انفاق و صدقه و ماعون گام های به سوی« نماز و نَحَر » هستند. یکی از روش های استدلال که میشه نماز و بال کنار اون رو درجه بندی کرد این هست که، این دو مقوله در قبال چی و برای چی مطرح هستند؟ برای بهره بردن از چه چیزی مطرح هست؟ شأن اون علت به این موضوعات جایگاه میده. یک موقعی برای هدایت مطرح هست یک موقعی برای تزکیه مطرح هست، یک موقعی برای تصدیق و دوری از تکذیب مطرح هست یک موقعی برای بهره بردن از کوثر مطرح هست. و دیگر روش استدلال که میشه نماز و بال کنار اون رو درجه بندی کرد این هست که فاعل این دو مقوله چه کسی هست؟ چه کسانی دعوت شده اند که این رفتار رو انجام بدهند؟ و موضوعاتی از این دست. وقتی شما جدولی درست کنید میتوانید این مشخصات رو برداشت کنید و در کنار هم بچینید و براحتی دسته بندی بکنید.
درجه‌ای از نماز که عمود دین بوده و خالی از ریا می‌باشد در کنار ماعون
در بحث سوره ماعون وقتی مطرح هست« ماعون مقوله ای کنار نماز » شما این درجه از نماز رو در این سوره پیدا کن، درجه ای از نماز که عمود دین هست، درجه ای از نماز که فقط ظاهر نماز نیست، درجه ای از نماز که هم عمود دین هست و هم باطن نماز در اون مورد توجه هست. یک رفتار ظاهری نیست، فقط یک رفتار ظاهری نیست. این درجه از نماز رو ببین، ماعون یک رفتار است، خب این ماعونِ رفتار باید رفتاری هم تراز و هم شأن این درجه از نماز باشه، نمیتونه فقط یک تیشه و چکش دادن باشه. ببینید درسوره بقرۀ مطرح هست که« َ يُقِيمُونَ الصَّلَوةَ وَ ممَِّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُون » کل این مقوله برای بهره بردن از هدایت های کتاب است، برای تقوایی است که بشه از هدایت های کتاب بهره برد. خب شما نماز در اینجا یک شأن و درجه ای داره، انفاق هم یک شأنی داره، شما نمیتونی بگی این درجه از نماز در اینجا مطرح هست و انفاقش یعنی اینکه شما مثلا ده هزار تومن به فردی کمک میکنی. اگر اینکار رو کردی از هدایت های کتاب بهره مند خواهی شد. نه! اینجا شأن انفاق اولاً هم شأن این نماز هست و این نماز بسترش ایمان به غیب هست و ثمره ی کل این دو مقوله در کنار یکدیگر باید بهره بردن از هدایت های کتاب باشه. شما اینجا در ماعون هم همین برداشت رو میکنید. اولا ماعون باید هم شأن این درجه از نماز باشه( نمازی که عمود دین هست ) و یک رفتار ظاهری نیست و دوم اینکه این دو در کنار یکدیگر بایستی یک ثمره داشته باشند، ثمره اش باید تصدیق دین و به سرانجام رساندن ایتام و بهره رساندن به مسکین ها باشه. ماعون بایستی در این شأن معنا بشه.
