بر محمد آل محمد صلواتی بفرستیم الهم صل علی محمد و آله محمد و عجل فرجهم .
بسم الله الرحمن الرحیم . چند کلامی در مورد سوره ی ماعون صحبت بکنیم اعوذ بالله من الشیطان الرجیم بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ أَ رَءَيْتَ الَّذِى يُكَذِّبُ بِالدِّينِ(1) فَذَالِكَ الَّذِى يَدُعُّ الْيَتِيمَ(2) وَ لَا يحَُضُّ عَلىَ طَعَامِ الْمِسْكِينِ(3) فَوَيْلٌ لِّلْمُصَلِّينَ(4) الَّذِينَ هُمْ عَن صَلَاتهِِمْ سَاهُونَ(5) الَّذِينَ هُمْ يُرَاءُونَ(6) وَ يَمْنَعُونَ الْمَاعُونَ(7)
سوره ماعون دارای دو فراز مرتبط به هم، از دلائل ارتباط: وجود حرف رابط «فَ» در آیه4
در بحث سوره ی ماعون مباحثی در گذشته داشتیم و جنبه های مختلفی از این آیات رو بررسی کردیم سوره ی ماعون دو دسته آیه هست دسته اول سه آیه ی اول، دسته دوم باقی آیات، دسته آیات اول مقدمه ی دسته آیات دوم هستند یعنی این دو با هم بی ارتباط نیستند دو دسته ی مجزا نیستند هیچ ارتباطی به هم نداشته باشند دو بحث مجزا نیستند ارتباطی به هم نداشته باشند در مورد این گذشته مقداری بحث شد اینها با هم ارتباط دارند یه ارتباطش که در همین ظاهر هست دسته ی اول رو می فرماید در ادامه دسته ی دوم رو میخواد شروع بکنه می فرماید فَ وَيْلٌ لِّلْمُصَلِّينَ . دو تا بحث نیست دو تا بحث مجزا و بی ارتباط به هم نیست بلکه در ارتباط با هم هستند ارتباط اینها دقیقا به چه شکل هست؟ چی هست؟ چرا خداوند می فرماید یه بحثی رو با عنوان الف بعد می فرماید که فَ بحث ب ، ارتباطشون چی هست؟
دو دسته از افراد در فراز اول: مکّذب دین، یتیم و مسکین
بحث اول یه سری مشخصات داره دو دسته انسان در بحث اول مطرح دو دسته ی کلی یه دسته الَّذِى يُكَذِّبُ بِالدِّينِ دسته ی بعد یتیم و مسکین، خداوند در ایه قرآن می فماید که أَ رَءَيْتَ الَّذِى يُكَذِّبُ بِالدِّينِ ظاهر آیه ابتداش مخاطب رسول الله صلوات الله عیله هست آیا دیدی یه کسی که دین رو تکذیب می کند پس یه کسانی این ماجرا رو باید ببیند ما اینها رو جزء دسته نیاوردیم دسته افراد بالاخره یه کسانی شاهد این ماجرا هستند ولی توی اون ماجرا دو دسته افراد وجود دارند یکی الَّذِى يُكَذِّبُ بِالدِّينِ یه دسته ی دیگر هم یتیم و مسکین، اینها توی اون ماجرا وجود دارند در اون صحنه اینها هستند خب انسان فکر میکنه اینجا میگه که یه ماجرایی بوده یه کسی دین رو تکذیب کرده از جمله رفتارهاش این بوده که با یتیم و مسکین رفتار صحیحی نداشته بحث اینجا تموم میشه دیگه یه ماجرایی بوده ممکنه از این ماجراها زیاد باشه، خداوند ادامه میده بحث رو وَيْلٌ لِّلْمُصَلِّينَ ویل برای مصلین هست میگیم خب خدا یه بحث دیگری رو شروع کرد یه ماجرایی بود یه صحنه ایی بود در اون صحنه دین رو تکذیب می کرد و رفتار مناسبی با یتیم و مسکین نداشت و یه مطلب دیگه ایی هم خداوند می خواد در این سوره مطرح کنه و اون اینکه ویل برای مصلین هست مصلینی که نوع خاصی از نماز رو دنبال می کنند رفتاری در نماز دارند رفتارهای نامطلوبی و اینها دو تا بحث هستند خداوند اینطوری بحث نکرده این دو تا بحث رو در ارتباط با هم مطرح کرده چه ارتباطی با هم دارند؟
چه ارتباطی مابین فراز اول و دوم سوره ماعون وجود دارد؟
دو تا بحث که ظاهر شاید به نظر خیلی مرتبط نمیرسند اگه جدا جدا مطرح میشد اگه خداوند یه بحثش رو در یک سوره ی دیگری مطرح میکرد یه بحث رو در یه جای دیگه ای مطرح میکرد بحث دوم رو در یه جای دیگه ای مطرح می کرد ما درظاهر به ذهن مون نمیرسید اینها با هم ارتباط دارند ولی خداوند یک سوره رو مختص کرده به این بحث که این دو بحث رو در کنار هم مطرح کنه و بگه اینها به هم ارتباط دارند کل سوره هم اصلا همینه دیگه چیز دیگه هم تو سوره نیست یه بحثی در ابتدا مطرح هست با عنوان تکذیب دین ، يُكَذِّبُ بِالدِّينِ ، و یک رفتار بسیار منفی نسبت به یتیم و مسکین در این سوره خداوند اسرار داره بین عاقبت مصلین، مصلینی خاص و رفتارهایی که اون مصلین دارند و این بحث ارتباط ایجاد کنه خداوند می تونست این دو تا بحث رو دو تا بحث مستقل مطرح کنه و ربطی هم به هم نداشته باشند یه کسانی هستند دین رو تکذیب می کنند رفتارهای بدی دارند، یه کسانی هستند نماز می خونند نمازشون خوب نیست اونها هم عقوبت میشند ولی ایجا بحثها مرتبط به هم مطرح میشند چه ارتباطی به هم دارند؟ يُكَذِّبُ بِالدِّينِ ، الَّذِى يُكَذِّبُ بِالدِّينِ ، اون کسی که دین رو تکذیب میکنه و رفتار نا مطلوبی با یتیم و مسکین داره اون چه ارتباطی با مصلینی داره که این مصلین رفتارهای در نمازشون و برخی رفتارهاشون درست نیست؟
پیشنهاد تحقیقی: جدول مقایسه‌ای مبین فراز اول و دوم سوره ماعون
و طبق این آیات چه ارتباطی در سرانجام این مصلین داره خداوند در دسته آیات اول یه سری ویژگیهای خوب جدولی درست بشه این دو تا دسته آیات چیده بشه و مشخصات این دو دسته از آیات احصاء بشه،بخشیش الان صحبت شد و در ادامه در دسته آیات اول از عقوبت صحبت نمیکنه می فرماید که آیا دیدی یه کسی که دین رو تکذیب میکنه ببین چی کار می کنه با یتیم بد برخورد میکنه با مسکین بد برخورد میکنه تمام، خب خدایا این این کار رو کرد می خوای چی کارش کنی؟ از این صحبت نمیکنه در ادامه می فرماید که فَوَيْلٌ لِّلْمُصَلِّينَ آغاز دسته ی دوم عقوبت هست عقوبت دسته ی دوم عقوبت افراد دسته ی دوم، «گنه کرد در بَلخ آهنگری به شوشتر زدند گردن مسگری» ، یه کسی دین رو تکذیب کرد فَوَيْلٌ لِّلْمُصَلِّينَ ، حالا مصلین یه ویژگیهای بدی دارند ولی فَوَيْلٌ لِّلْمُصَلِّينَ خدایا اینجوری چرا شروع میکنی؟ یعنی این دو تا چه ارتباطی به هم دارند؟ آیا عقوبت این دسته ی دوم به اون دسته ی اول ارتباطی داره؟ آیا این دسته ی دوم افراد این دسته ی دوم به اون الذی به اون فرد تکذیب کننده ی دسته ی اول ارتباطی دارند؟
مکذب دین رفتار منفی در قبال یتیم و مسکین انجام می‌دهد و مصلین رفتار منفی در قبال ماعون
در دسته ی دوم آیات دو دسته افراد مطرح هستند دو دسته موضوع مطرح هست، یکی مصلین، مصلینی با یه سری ویژگیهای منفی یعنی مصلین منفی یه دسته هم ماعون، الَّذِى يُكَذِّبُ بِالدِّينِ در مقابل یتیم و مسکین ، مصلین با رفتار منفی در مقابل ماعون ، الَّذِى يُكَذِّبُ بِالدِّينِ رفتارهایی داره که یتیم رو دور کنه و به مسکین ها آزار برسونه مصلین منفی رفتار مقابله با ماعون دارند الَّذِى يُكَذِّبُ بِالدِّينِ یتیم ها رو دور میکنه و مسیرها رو به سوی مسکین ها می بندد یعنی یتیم و مسکین رو به محاصره در میاره و دور شون میکنه یتیم و مسکین باید چه اتفاقی براشون بیافته؟ یتیم و مسکین قراره مورد توجه قرار بگیرند مورد محبت قرار بگیرند کسی که یتیم هست کسی که مسکین هست نیازمند هست نیازمند سرپرستی نیازمند محبت نیازمند توجه یه الَّذِى يُكَذِّبُ بِالدِّينِی هست که اینها رو دور میکنه اینها رو در محاصره قرار میده که مورد محبت قرار نگیرند که مورد توجه قرار نگیرند پس روی برخوردِ روی عملِ جهت عملِ الَّذِى يُكَذِّبُ بِالدِّينِ به سمت یتیم و مسکین هست. اون طرف یه مصلینی هستند مصلین منفی روی عمل و جهت عمل شون به سمت ماعون هست می خوان جلوی ماعون سد بزنند و میزند يَمْنَعُونَ الْمَاعُونَ اینها میزند. دو کار دو بازوی یک رفتار دو بازوی یک هدف دو رفتار برای یک هدف یکی به واسطه ی الَّذِى يُكَذِّبُ بِالدِّينِ یکی به واسطه ی مصلین منفی، یه همکاری دو جانبه، مصلین مصلینی با ویژگی های منفی جلوی ماعون مانع میشن ما در تعریف رفتار مَعَنَ داریم که یه کسی مثلا میاد جلوی درب خانه ی کسی نیاز به کالایی داره اون فرد صاحبخانه کالای ضروری داخل خونه اش رو به اون متقاضی میده به کسی که به این کالا نیاز داره نیازمند این چهار دسته افراد که اینجا مطرح هست کیه؟
ماجرای سوره ماعون: قرار است یتیم و مسکین به ماعون متصل باشند ولی مکذب دین برای یتیم و مسکین مانع ایجاد می‌کند و مصلین منفی برای ماعون
چهار دسته افراد هستند اینجا در کل، الَّذِى يُكَذِّبُ بِالدِّينِ ، یتیم و مسکین، مصلین ، ماعون نیازمندش کیه؟ یتیم و مسکین. این کسی که میخواد رفتار انجام بده و کالا و نیاز این یتیم و مسکین رو مرتفع کنه کیه؟ عنوانش هست ماعون. چه اتفاقی داره میافته؟ دو دسته افراد دو رفتار رو شروع میکنند یکی به سمت یتیم و مسکین اینها رو در محاصره بگیرند دور کنند از این فضا دور کنند، یه دسته افراد جلوی ماعون رو بگیرند، پس ماجرای سوره ی ماعون چیه؟ اون اتفاقی که قرار بوده بیافته اون اتفاق مثبتی که قرار بوده رخ بده چی هست؟ وصل شدن مسکین و یتیم به ماعون، بهره بردن مسکین و یتیم از وجه ماعون، به وجه ماعونی این خیلی مهمه، دو دسته افراد با رفتارهای مختلف جلوی این رو می بندند نمیگذارند این اتصال اتفاق بیافته این موضوع مثبت رخ بده سوره ی ماعون میخواد این رو برای ما تبیین کنه
ماعون کسی است که صفت بارزش اعطای کالای درون خانه خود به نیازمند می‌باشد
وقتی میگه سوره ماعون اولا میخواد به ما بفهمونه مقوله ای به نام ماعون وجود داره، مقوله ای به نام ماعون، ماعون چی هست؟ بله در برخی جاها ذکر شده ماعون یعنی بیل ماعون یعنی قابلمه و از این جور دست موارد اینها با توجه به یه فرهنگی مصادیق براش گذاشته شده وقتی شما با فرهنگ دقیقتر قرآنی ماعون رو معنا می کنی یک قدم ماعون رو بالاتر معنا میکنی ماعون یعنی کسی که صفتش این هست و این صفت در او بسیار شدت گرفته که ضروری ترین کالاهای منزلش رو به نیازمند بده این صفت در او شکل گرفته کالاهای ضروری درون خانه ای خودش رو به نیازمند برسونه کالاهای اساسی درون خانه ی خودش رو به نیازمند برسونه این صفتش شده این ویژگیش هست مدام می خواد این کار رو بکنه،
سوره ماعون و دعوت به تعیین جایگاه خود، آیا من نسبت به ماعون یتیم و مسکین هستم؟
دو دسته افراد میان که نگذارند این اتفاق بیافته الَّذِى يُكَذِّبُ بِالدِّينِ و مصلین مصلین منفی در عمل اونها نمی گذارند این اتفاق بیافته سوره ی ماعون، ماعون رو به ما معرفی میکنه اگه سوره ی ماعون رو چهار دسته افراد گیریم و خودمون رو بخوایم با سوره ی ماعون بسنجیم ما تو کدوم دسته هستیم؟ جای خودت رو معلوم کن شما میگی من دوست دارم جزء یتیم و مسکین باشم من نسبت به ماعون یتیم و مسکین هستم و می خوام جوری جلو برم که از وجه ماعونی ماعون بهره مند بشم. یه معرفی بزرگ هست از کسانی که دارای صفت ماعون هستند
سوره ماعون، تبیین وجه ماعونی اهل بیت ع، برطرف نمودن نیازهای اساسی محبین بدون درخواست از کالای درون خانه
سوره ی ماعون یعنی ای شیعه بشناس ای نیازمند شیعه بشناس وجه ماعونی اهل بیت علیهم السلام رو ، یعنی وجهی که او صفتی داره اون صفت در او بسیار پر رنگ هست نه صفتی که فقط اسمش محبت هست صفتی که او اصرار داره ضروری ترین کالای داخل خونه ی خودش رو به دست تو برسونه کالاهای اساسی داخل خونه ی خودش رو به دست تو برسونه، ای شیعه تویی که گمان می کنی مسکین و یتیم نسبت به اهل بیت علیهم السلام هستی مسکین و یتیم درب خانه ی اهل بیت علیهم السلام هستی بشناس اون فرد درون خانه رو بشناس بهتر بشناس فرد درون خانه فقط اینطور نیست که نیاز تو رو مرتفع کنه بلکه صفتش اینطور هست اساسی ترین کالای درون خونه اش رو به تو میده اونکالایی که کالای مورد نیاز داخل خونه ی خودش هست اون رو به تو میده اصلا میخواد اینکار رو بکنه این کار رو میکنه نه اینکه این کار رو نمی کنه نه اینکه لازم باشه این کار رو می کنه، صفتش این هست این کار رو می کنه اون موقع این کار رو نکنه ماعون نیست. شما نخوای هم این کار رو می کنه ماعون بودن به خواستن فرد بستگی نداره که ، اگه بخواستن بستگی داشت اسم اون فرد ماعون نمیشد چون یه درخواست بود یه بار هم اون یه رفتاری انجام داده بود شما درخواست می کردی میشه کالای ضروری داخل خونه ات اون کالا رو به من بدی فرض کنید ایشون هم میداد اسمش که ماعون نمیشد یه کسی بود که یه بار رفتار مَعَنَ رو انجام داده بود اون فرد نسبت به تک تک آدمها صفتش ماعون هست یعنی چه این فرد بخواد چه نخواد اون این رفتار رو داره این رفتار مَعَنَ در او شدت گرفته ماعون کسی نیست که فعل مَعَنَ رو انجام میده فقط این نیست، ماعون کسی هست که صفت مَعَنَ در او شدت گرفته و خیلی زیاد شده اصلا به این شناخته میشه شما میرید درب خونه ی اهل بیت علیهم السلام بابت چی میری؟ بابت نیازهای خودت بشناس کجا رفتی یا نیازهای تو سطحی هست و از موضوعات دم دستی اهل بیت علیهم السلام هست اینکه اصلا مهم نیست این رو که اصلا مطرح نمیکنه سور ی قرآن، آن چیز که مطرح میکنه این هست میگه اگر نیاز تو، اون کالایی که تو نیاز داری در اون خونه وجود داشته باشه و ضروری ترین نیاز اون خونه باشه اون رو به تو میدن، و از توی خونه به تو میدن کالای توی خونه رو به تو میدن از بیرون نیازت رو مرتفع نمی کنند کالای توی خونه رو به تو میدن
دو مانع در مسیر بهره بردن از ماعون برای شیعه‌ای که یتیم و مسکین درب خانه اهل بیت ع شده: مکذّب دین و مصلین منفی. این دو مانع گاهی افراد دیگر هستند و گاهی صفات درون خود فرد
بعضی افراد با بعضی رفتارها در این مسیر مانع ایجاد می کنند که شیعیان محب اهل بیت علیهم السلام بتونند از کالای درون خانه نصیبی بدست بیارن از توی خونه کالا بگیرند شیعه باید این رو بشناسه، شما درب خونه ی اهل بیت علیهم السلام هم میری نگو ای امام من این نیاز رو دارم میشه اونجا از اون طریق نیاز من رو مرتفع کنی، نه ای امام تو ماعون هستی من از توی خونه میخوام، البته شما نگی هم درست بری این کار انجام میشه ها چون اونها ماعون هستند ولی شما با این معرفت برو من از توی خونه میخوام من بیام پیش شما حسن قلی فلان جا نیاز من رو مرتفع کنه به درد من نمیخوره از توی خونه، من بیام در خونه شما به فلانی یک توصیه کنی که یک طعامی به من بده دست شما درد نکنه خوبه ولی من این معرفت رو به شما ندارم معرفت من بالاتر از این حرفهاست شما از توی خونه به ما بده اون کالایی که از توی خونه باشه قیمت داره اون کالایی که درون خونه باشه قیمت داره پس شیعه باید این معرفت رو نسبت به اهل بیت علیهم‌السلام داشته باشه صفت ماعون معرفت ماعون برای اهل بیت علیهم السلام وقتی میره درب خونه شون با عنوان یتیم و مسکین بدونه کجا رفته بدونه باید چی بگیره سرش کلاه نره. یه موقع هایی سر راهش مانع هست حتی برخی از این موانع در ظواهر مثبت هست مانع رو کی ایجاد کرده؟ مصلین، حتی برخی از این موانع در ظواهر مثبت هست سرش نباید کلاه بره باید از درون خونه یه چیزی تحویل بگیره، اون موقعی به ماعون وصل شده که از درون خونه یه چیزی بگیره. اگه نگرفت سر راهش مانع بوده به مانع خورده، دو تا مانع بزرگ داره دو تا مانع بزرگ پیش رو داره یکی الَّذِى يُكَذِّبُ بِالدِّينِ که رفتارهایی رو انجام میده، و دیگری مصلین. شما از جهت یتیم و مسکین وقتی نگاه می کنی برای حرکت به سمت ماعون دو پله مانع وجود داره دو دسته مانع یکی الَّذِى يُكَذِّبُ بِالدِّينِ که رفتارهایی با یتیم و مسکین داره یکی هم مصلین. یه مانع واضح تر هست الَّذِى يُكَذِّبُ بِالدِّينِ واضح تر هست یه مانع پیچیده تر هست مصلین ظاهرالصلاح تر هست بخشی از این موانع ممکنه خود این فرد باشه موانع لزوما بیرون نیست بعضی هاش آدمهای بیرون هستند بخشی هم ممکنه خودش گرفتار همین صفات دو مانع باشه صفات این دو دسته از افراد باشه خودش در فضاهایی از الَّذِى يُكَذِّبُ بِالدِّينِ باشه خودش در فضاهایی از اون صلاه منفی باشه چه خودش چه توسط دیگران این موانع سر راهش هست دو مانع بزرگ تا ماعون شیعه باید مراقب باشه درگیر این دو مانع نشه مانع اول خیلی راحت تر هست الَّذِى يُكَذِّبُ بِالدِّينِ به راحتی یه بار نگاه کنی می بینیش مانع اول الَّذِى يُكَذِّبُ بِالدِّينِ هست رفتارش هم با خود یتیم و مسکین هست مانع دوم میره تا دم دم های ماعون جلوی ماعون سد میزنه. بله شیعیان باید این موانع رو بشکافتند به سوی ماعون وقتی شیعه ایی گمان می کنه که یتیم و مسکین درب خونه ی اهل بیت علیهم السلام هست باید این موانع رو بشکافه تا بتونه از وجه ماعونی اهل بیت علیهم السلام بهره ببره. آقا یتیم و مسکین ماعون باش نه یتیم و مسکین یه شکلات یتیم و مسکین هم هستی یتیم و مسکین یک وجه ارزشمند باش یک وجه عالی این بخشی از بحثهایی که در مورد سوره ی ماعون هست در بحث سوره ی ماعون مباحث زیادی هست میشه مباحثش رو ادامه داد .
