در تحقیقات، در یک راستا دنبال مفهوم باشیم، یعنی برای یک تحقیق، یک هدایت بگیریم و اون برامون مهم باشه
یک چند کلامی در مورد بحث « حمد» و روش تحقیق در بحث « حمد» صحبت کنیم، که إن شاء الله دوستانی که در بحث« حمد» تحقیق میکنند، بتونند یک جایگاه شناسی کلی از آیات داشته باشند و در یک راستا دنبال مفهوم باشند.( در پرانتز عرض کنم که اگر ما یک راستا نداشته باشیم،احتمال داره از هدف اصلی فاصله بگیریم، ممکنه در آیات نکات مختلفی برداشت کنیم، این کار ما رو پراکنده میکنه، از یک آیه چند تا نکته میشه برداشت کرد؟ مثلا از آیه ده سوره ی یونس( علیه السلام)، میگیم از این آیه میشه پنجاه نکته برداشت کرد، چقدر در یک راستا هستند؟ نمیدونیم، پنجاه نکته پراکنده، ما رو به اینطرف و اونطرف پرت میکنند) .
پس بیاییم اول ذهنمون رو در یک راستا قرار بدیم، یعنی یک هدایت بگیریم برای تحقیق حمد و اون برامون مهم باشه، در آیات که میریم دنبال اون باشیم. من در این راستا از این آیه در مورد حمد چه برداشتی میتونم داشته باشم؟ برداشت داشته باشم، بیام بذارم سر جای خودش. خب در این فضا یک چند کلامی صحبت داشته باشیم.
در تحقیق حمد، سه آیه اول سوره حمد را، محور و راستاری تحقیق، قرار دهیم. مقدمات حد را ذیل آیه« بسم الله الرحمن الرحیم» قرار بدیم، از دریچه ی « الحمد لله رب العالمین» به آیاتی که «مستقیما به حمد پرداخته» ، به« درجات حمد» ، به« حمد در قبال»، بپردازیم، و ذیل آیه « الرحمن الرحیم» ؛ آیاتی که محصول کلاس حمد هستند
خب بسم الله الرحمن الرحیم،در مورد بحث حمد ما بیاییم سه آیه اول سوره حمد محور کار و راستای کار ما باشه. یعنی ما بیاییم در آیا ت حمد که بررسی میکنیم این آیات رو ذیل این سه آیه پیدا بکنیم، ذیل کدوم آیات؟
بسم الله الرحمن الرحیم؛ ذیل آیه « بسم الله الرحمن الرحیم» سوره ی حمد. یعنی« بسم الله الرحمن الرحیمی» که به حمد میکشاند، یعنی « اسماء» و «نشانه ها» از رحمانیت و رحیمیت خدا، از الله رحمان و رحیمی که به حمد میبره، باید انسان رو وارد کلاس حمد کنه. پس ما آیاتی رو ذیل آیه « بسم الله الرحمن الرحیم» سوره ی حمد قرار بدیم که مقدمات «« حمد» هستند، بخاطر اونها باید به حمد رفت، به فضای حمد کشیده شد. پس یک دسته از آیات؛ آیاتی که حاکی از مفاهیم، موضوعات، مصادیقی هستند که باید بخاطر اونها رفت در فضای « حمد».
برخی ازآیات ذیل آیه « الحمد لله رب العالمین»؛ آیاتی که حاکی از « حمد» هستند، حاکی از درجات مختلف حمد هستند، حاکی از این هستند که « حمد» در قبال چه کسی؟ حمد با چه درجه ای؟ اینها رو بیاریم در ذیل آیه « الحمد لله رب العالمین» .
و ذیل آیه « الرحمن الرحیم» ؛ آیاتی که محصول کلاس حمد هستند، نتیجه ی حمد چی میشه؟ حمد کنیم که چی بشه؟ این آیات رو بیاریم ذیل« الرحمن الرحیم» و به اون آیات( وقتی این چیدمان انجام شد) حالا دوباره به اون آیات از دریچه ی این سه آیه نگاه کنیم.
حالا آیات محصول حمد رو که آوردیم ذیل « الرحمن الرحیم» ، حالا از دریچه ی « الرحمن الرحیم» به اون آیات نگاه کنیم، و اون آیات رو طبقه بندی کنیم؛ و اون آیات رو« درارتفاعات مختلف» و در زمان؛ در « جایگاه های مختلف» قرار بدیم. « الرحمن الرحیم» در ارتفاعات قرار داره و در زمان، خب آیات ذیلش رو بیاریم در این فضا بچینیم.
از دریچه ی « الحمد لله رب العالمین» به آیاتی که «مستقیما به حمد پرداخته» ، به« درجات حمد» ، به« حمد در قبال»، از دریچه ی این آیه بپردازیم و به آیات قبل، دوباره اون آیات از دریچه ی « بسم الله الرحمن الرحیم» بپردازیم و به محبت خدا بخشی از معارف این سه آیه، نگاه دقیقتر به این سه آیه« بسم الله الرحمن الرحیم» ، « الحمد لله رب العالمین» و « الرحمن الرحیم» گفته شده، و با اونها آشنا هستیم، نسبت به این آیات حس داریم، خب بریم از این حس ، از این منظری که داریم، از این معرفتی که از این آیات داریم و از این حسی که از این آیات داریم و از این حسی که از این آیات داریم استفاده کنیم برای فهم سایر آیات. خب اول سایر آیات رو بچینیم،( چیدنش هم به همون راحتی ای که اول عرض شد) حالا از این منظر به آیات بپردازیم. خداوند إن شا الله اینجا برکات زیادی قرار میده ، یعنی ما اونموقع دقیقتر میتونیم آیات رو پیدا بکنیم، مفهوم عالی تر بفهمیم.
آیه اول سوره ابراهیم ع، ذیل« بسم الله الرحمن الرحیم» قرار داره، چون محصولش ورود به فضای حمد است
خب بعنوان مثال آیه یک سوره ی ابراهیم( علیه السلام)؛
بسم الله الرحمن الرحیم، « الر كِتَابٌ أَنزَلْنَهُ إِلَيْكَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلىَ النُّورِ بِإِذْنِ رَبِّهِمْ إِلىَ صِرَاطِ الْعَزِيزِ الحَْمِيدِ(1)» ؛ خب خداوند اینجا خطاب به رسول الله صلوات الله علیه میفرماید که یک کتابی هست که ما برتو نازل کردیم . که چه کار کنی؟ « لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلىَ النُّورِ بِإِذْنِ رَبِّهِمْ » به اذن ربشون، مردم رو از ظلمات به سمت نور خارج کنی، به سمت نور. بعد کجا؟ آخرش چی میخواد بشه؟ نور کجا؟ چه نوری؟ « إِلىَ صِرَاطِ الْعَزِيزِ الحَْمِيدِ(1)» به سوی صراطی که « العزیز » و « الحمید» هست، « الی صراط الله » هست ولی چه صفاتی از الله اونجا پررنگ هست؟ « الله الْعَزِيزِ» و «الله الحْمِيدِ» . در اون صراط عزت و عزیز بودن الله خیلی پررنگ هست، در اون صراط حمد الله خیلی پررنگ هست. پس اون افراد از اون ظلمات خارج میشن میان بر صراطی که در اون صراط اونچیزی که براشون پررنگ هست حمد خداست، عزت دادن خدا، عزیز بودن خدا، و حمد خدا.
پس جای این آیه کجاست؟ ذیل« بسم الله الرحمن الرحیم».
« بسم الله الرحمن الرحیم» درجات داره، و از هر درجه ای شما بیای وارد درجه ای از « الحمد لله رب العالمین» میشی، اینجا چه درجه ای از « الحمد لله رب العالمین» هست؟ درجه ای بسیار بالا، درجه ای که در اون صراط مفهوم داره، یعنی فقط یک حمد کردن نیست، یک صراطی است که اونجا خداوند از جنبه «حمید» بودنش مطرحه، یعنی هر کی در این صراط هست اصلا اهل « حمد » هست، صراطی که در اون « حمد » پررنگ هست.
خب این فرد چه طوری اومده؟ با کتابی که بر رسول الله نازل شده، و به اذن رب از ظلمات به سمت این صراط خارج شده ، یعنی این حمد کردن ، به این حمد کشیده شدن، مقدماتش خیلی درجه داشته. خوش بحال اونهایی که بتونند با این مقدمات وارد حمد بشن، و البته برخی ها اگر در زندگیشون توجه کنند می بینند که این بوده، خداوند اونها رو با ماجراهایی ، با ماجراهایی که رسول الله( صلوات الله علیه) نازل کرده، با آیاتی که بر رسول الله( صلوات الله علیه) نازل کرده ، اونها رو از ظلمات درآورده و آورده به سمت نور، بعد اونجا، اونها رو در صراطی قرار داده و گفته اصلا فقط اهل « حمد» باشید.
پس اینجا در آیه یک سوره ابراهیم( علیه السلام) چند تا مطلب هست، یکی اینکه خداوند میفرماید « الر كِتَابٌ أَنزَلْنَهُ إِلَيْكَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلىَ النُّورِ » خب بحث تمام شد.
گام بین خروج از ظلمات به سوی نور و دقیقتر شدن و عالی تر شدن، ورود به «صراط العزیز الحمید»، إذن رب خیلی پررنگ هست، اونجا إذن رب میخواد . بعد اینجا « حمدی» هست که فقط حمد نیست، اینجا گفته نمیشه : اینها رو از ظلمات بیار به سمت نور و بعد بهشون بگه که حالا بخاطر اینکه از طلمات اومدید به سمت نور، خدا رو حمد کنید. نه! ( گفته میشه) : از ظلمات بیار به سمت نور بعد « بإذن ربهم الی صراط العزیز الحمید» . اینها رو بیار در صراطی که فقط حمد مفهوم داشته باشه. وارد صراطی شدن که «فقط حمد در اونجا مفهوم داره، فقط عزیز بودن و حمید بودن خدا اونجا مفهوم داره »این إذن میخواد، همینجوری نمیشه وارد این صراط شد.
پس درجاتی از « الحمد لله رب العالمین» إذن میخواد، همینطوری نمیشه وارد اون درجات شد، همینطوری نمیشه« حامدی از اون درجه» بود.
پس آیه یک سوره ابراهیم (علیه السلام) رو اگر بخواهیم تصویر کنیم مثل یک آیه ای است شیب دار؛ یک سطح شیب دار از « ب» «بسم الله» به سمت « الحمد لله رب العالمین» ، شیب این سطح هم به شدت به سمت بالاست.
از «ب» «بسم الله شروع میشه، میاد میاد میاد میاد جلو، میادجلو تا یک جایی که میشه، « لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلىَ النُّورِ » اینجا نور مفهوم داره و از اینجا ادامه پیدا میکنه، میره بالا، میره بالا تا میرسه به یک جایی که اونجا فقط حمد مفهوم داره، و اصلا به اونجا گفته میشه«صراط حمد» . صراطی که در اون فقط حمد مفهوم داره، صراطی که الله اونجا «حمید» شناخته میشه.
مثلا در آیه یک سوره ابراهیم( علیه السلام)، نکته ی دیگری که با این بحث گفته شده میشه برداشت کرد اینه که رسیدن به درجات بالای از حمد و بودن و مستقر شدن در صراط حمد، نیاز داره که ما تحت ولایت و امارت سید ما رسول الله( صلوات الله علیه) باشیم.
خداوند به رسول الله میفرماید که ما کتاب رو نازل کردیم ، تو اونها رو ببری، ببری تا کجا؟ ببری به سمت « صراط العزیز الحمید» . پس اینکه ما درجات بالاتری از حمد وارد بشیم نیاز به نصرت و ولایت سید ما رسول الله ( صلوات الله علیه ) داره و ایشون هم با ابزار کتابی که خداوند بر ایشون نازل کرده انجام میده.
البته من توضیحا مجدد عرض کنم که این منظری که در مورد بحث حمد گفته شد خوب و عالی است ولی همچنان کامل نیست، نیاز به یکسری بحث های تکمیلی داره که به موقعش انجام میدیم ولی فعلا، تا مدتها برای اینکه شما در بحث « حمد» جلو برید بَسه و میتونید اینجا جلو برید و بسیار هم برداشت کنید، برداشت های عالی، برداشتهای کاربردی، برداشتهایی که در وجودمون اثر کنه( البته به شرط اینکه بریم اون بحث های اون سه آیه رو حتما یکبار مرور بکنیم و در اونها زندگی بکنیم). ببینید ما در اون آیات ، هم از اون آیات معرفت بگیریم، معرفت رو ببریم در قلبمون، هم حس بگیریم، ببریم در صفاتمون،حس بگیریم و اونجوری زندگی کنیم. اونموقع وقتی بریم به این آیات بپردازیم،آیات در ما اثر میکنند چون ما از منظری درست و دریچه ای بجا به آیات پرداختیم، آیه با ما حرف میزنه و اثر میگذاره.
