در آیات 142تا145 بقره، صحبت از دو بار تغییر قبله است، قبله اول کعبه بوده که به بیت المقدس تغییر یافته و علتش « وَ كَذَالِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا » بوده است فلذا امت وسط کسانی هستند که به بیت المقدس نماز خوانده‌اند تا معلوم شود چه کسانی از رسول الله ص تبعیت می‌کنند
بله در بحث قبله. هفت مورد قبله در قرآن بکار رفته که از این هفت مورد شش مورد در چهار آیه از سوره بقره از آیه 142 تا 145 هست و یک مورد در آیه 87 سوره یونس ع. بحث آیات سوره بقره مربوط به تغییر قبله هست. دو بار تغییر قبله اتفاق افتاده. قبله اول مسلمین کعبه بوده. ابتدا از کعبه بسمت بیت المقدس تغییر قبله انجام میشه. وقتی این تغییر قبله انجام میشه، سُفَهای از ناس به این موضوع اعتراض خواهند کرد و متوجه نمی شن که این موضوع به چه دلیل هست. می گن که چه چیزی باعث شد که ما از قبله ای که بَرِش بودیم، رو برگردوندیم؟ یعنی از کعبه که قبله ما بود رو برگردوندیم. خدا هم می فرماد که: قُل لِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَ الْمَغْرِبُ يهَْدِى مَن يَشَاءُ إِلىَ صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ. چرا خداوند قبله رو از کعبه بسمت بیت المقدس تغییر داد؟ علتش در آیه 143 از سوره بقره مطرح هست. وَ كَذَالِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا. ما خواستیم اینگونه شما رو امت وسط قرار بدیم. شما امت وسط هستید. اینجا معنای امت وسط رو دنبال کنیم. امت وسط کسانی از مسلمین هستن که بسوی بیت المقدس نماز خوندن. بعد از تغییر قبله از کعبه بسوی بیت المقدس نماز خوندن. و بعد از اون قبله شون تغییر کرد دوباره بسوی کعبه. اون کسانی که بسوی بیت المقدس نماز خوندن امت وسط هستن. وَ كَذَالِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا، لِّتَكُونُواْ شهَُدَاءَ عَلىَ النَّاسِ، برای اینکه شما شهدای علی الناس باشید. قراره شما شاهد باشید. شاهد یک ماجرا بر مردم، وَ يَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًا وَ مَا جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتىِ كُنتَ عَلَيهَْا إِلَّا لِنَعْلَمَ مَن يَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّن يَنقَلِبُ عَلىَ عَقِبَيْهِ، اینجا خطاب به رسول الله ص است که ما این قبله رو، کدام قبله؟ بیت المقدس رو که برش بودی قرار ندادیم، این نوع رویکرد رو، این نوع قبله رو برای تو قرار ندادیم، مگر اینکه معلوم بشه مَن يَتَّبِعُ الرَّسُولَ چه کسی از رسول تبعیت میکنه. مِمَّن يَنقَلِبُ عَلىَ عَقِبَيْهِ، از کسانی که بر می گردن در گذشته. برمی گردن بر عقبیه. وَ إِن كاَنَتْ لَكَبِيرَةً این ماجرای قبله ی بسوی بیت المقدس لَكَبِيرَةً، بسیار بزرگه. إِلَّا عَلىَ الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ الا بر کسانی که خدا هدایتشون کرده وَ مَا كاَنَ اللَّهُ لِيُضِيعَ إِيمَانَكُمْ، برنامه خدا این نیست که ایمان شما رو ضایع کنه إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَءُوفٌ رَّحِيمٌ. خدا دنبال ضایع کردن ایمان شما نیست، بلکه افراد خودشون به راه خطا میرن. اگر از رسول الله ص پیروی کنن، تبعیت کنن ایمانشون ضایع نمیشه. پس چرا بیت المقدس قبله ی مسلمین شد؟ برای اینکه مسلمین امت وسط قرار بگیرن در اون دوره تا شاهد باشن. شاهد ماجرایی. برای اینکه معلوم بشه چه کسانی از مسلمین از رسول الله ص تبعیت خواهند کرد. برای اینکه هدایت یافتگان از جانب خداوند معلوم بشن.
از دلایل تغییر قبله اول و دوم، اثبات حقانیت قبله بودن کعبه است برای اهل کتاب
در ایه بعد می فرماد که: قَدْ نَرَى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فىِ السَّمَاءِ ما این دگرگونی و چرخش وجه تو رو در سماء می بینیم، آیه خطاب به رسول الله ص هست. پس فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَئهَا پس قطعاً تو رو، رو میدیم، تو رو برمی گردونیم، به تو جهت میدیم قبله ای که به اون قبله رضایت داری. این قبله کدام قبله هست؟ کعبه. پس فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ پس رو کن وجهت رو، سو بده، جهت بده وجهت رو بسمت شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ. وَ حَيْثُ مَا كُنتُمْ فَوَلُّواْ وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ و بقیه شما هم به هر سمت که هستید رو کنید به سمت مسجد الحرام. وَ إِنَّ الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ لَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِن رَّبِّهِمْ اینجا برنامه بشکلی جلو اومد و همانا برنامه به شکلی جلو اومد، کار بجایی رسید، با این تغییر قبله از مسجد الحرام به بیت المقدس و دوباره برگشت به سمت مسجد الحرام کار بجایی رسید که الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ قطعاً دیگر می دانن که مسجد الحرام حق است. قبله ی حقی است. دیگه این ماجرا رو فهمیدن وَ مَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ، و خدا نسبت به آن چیزی که انجام میدن غافل نیست. پس یه دلیل دیگر تغییر قبله از مسجد الحرام به بیت المقدس و برگشت از بیت المقدس به مسجد الحرام، علم دادن به اهل کتاب بود بر اینکه اهل کتاب متوجه بشن که مسجد الحرام حقه. کعبه حقه. ماجرای قبله کعبه حقه و بیان در این مسیر.
این دو تغییر قبله، ماجرایی بزرگ و آیه گونه بوده است
وَ لَئنِْ أَتَيْتَ الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ بِكلُِّ ءَايَةٍ، و اگر تو کل آیات رو برای الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ بیاری مَّا تَبِعُواْ قِبْلَتَكَ اونها از قبله ی تو تبعیت نمی کنن. اونها از کعبه تبعیت نمی کنن. اگه کل آیات رو بیاری. پس حتماً آیه آوردی. این ماجرایی که تغییر قبله انجام شده از مسجد الحرام بسمت بیت المقدس و دوباره از بیت المقدس بسمت مسجد الحرام ماجرای بسیار بزرگی است برای اهل کتاب. ماجرای آیه گونه است، که خداوند می فرماد که این که هیچ اگر تو کل آیات رو برای أُوتُواْ الْكِتَابَ بیاری اونها از قبله ی تو تبعیت نمی کنن. وَ مَا أَنتَ بِتَابِعٍ قِبْلَتهَُمْ، و تو هم تبعیت کننده از قبله ی اونها نیستی. وَ مَا بَعْضُهُم بِتَابِعٍ قِبْلَةَ بَعْضٍ و البته این رو هم بدونید که اونها در بین خودشون هم مسائلی وجود داره. بعضی شون تابع قبله ی بعضی دیگر نیستن. وَ لَئنِِ اتَّبَعْتَ أَهْوَاءَهُم مِّن بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ إِنَّكَ إِذًا لَّمِنَ الظَّالِمِينَ و حواست باشه ان تغییر قبله ها که انجام شد الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ فتنه های بزرگی رو دنبال خواهند کرد. اهواء انها فرا گیر خواهد شد.
تبعیت نکردن از اهواء اهل کتاب، یک خطر بزرگ و تذکر جدی است که بسیاری درگیر آن شده‌اند
مراقب باش از اهواء اونها تبعیت نکنی. این تبعیت نکردن از اهواء الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ یه کار ساده ای نیست. اینجا یه کار سطحی از رسول الله ص خواسته نشده که انسان بفرماد که برای چی این خواسته شده؟ این که نیازی نبود به رسول الله ص گفته بشه. نه خیلی ها درگیر این موضوع میشن. این خطر، خطر بزرگی است. پس ای رسول مراقب باش درگیر این تبعیت از اهواء اونها نشی که اگر اینگونه بشه تو از ظالمین خواهی بود.
معترضان به تغییر قبله، سفیهان هستند
خوب در این بحث تغییر قبله نکاتی وجود داره. اینکه کسانی که معترض به تغییر قبله از کعبه به بیت المقدس هستن جزء سفها هستن. در آیات قبل تر از آیه 142 مطرح است که در آیه 130 از سوره بقره مطرح است که وَ مَن يَرْغَبُ عَن مِّلَّةِ إِبْرَاهِمَ إِلَّا مَن سَفِهَ نَفْسَهُ سفیه چه کسی است؟ کسی است که رغبت به ملت ابراهیم نداره. این مطلب مهم هست. اینها معترضان به این تغییر قبله خواهند بود.
برخی سوالات در مورد تغییر قبله مانند کبیر بودن ماجرا، رابطه افعال مختلف مرتبط با وجه و امثال آن بایدبررسی شود
در این ماجرای تغییر قبله بحث شهادت پررنگ هست. مسلمین در اون زمان امت وسط شدن که شاهد باشن، که بتونن شهادت بدن و باید شهادت بدن. ماجرایی اتفاق افتاده به اون ماجرا باید شهادت بدن. حجت بر الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ تمام شده. موضوع برای اونها بسیار روشن شده. حق بودن کعبه برای اونها روشن شده. اینکه کبیر بودن ماجراها در بحث مربوط به نماز یک بار برای استعانت به نماز مطرح هست یک بار هم در این مسیر تغییر قبله. این یه موضوعی است که باید بررسی بشه. بحث تقلب وجه، بحثی است که در ارتباط با قبله و بحث نماز نیاز به بررسی داره. در بحث افعال مربوط به وجه افعال مختلفی هست. تسلیم وجه، تقلب وجه، اقامه وجه، ولایت وجه و مباحث دیگر که باید مورد توجه قرار بگیره. بحث رابطه قبله و شطر باید مورد توجه قرار بگیره.
قبله با «علی» مطرح شده و نه «الی»، آیا بدین معناست که قبله یک ویژگی فرد نسبت به کعبه است و یا اینکه یک ویژگی خود کعبه است؟
اینکه در مورد قبله مطرح است که الْقِبْلَةَ الَّتىِ كُنتَ عَلَيهْا یا قِبْلَتِهِمُ الَّتي كانُوا عَلَيْها، مطرح نیست که قبله ای که بسوی آن بودن الیها. بلکه قبله ای که كانُوا عَلَيْها، بحث علیها مطرح است. این باید مورد توجه قرار بگیره. آیا میشه از این برداشت که قبله یک ویژگی، یک موضوع مربوط به اون فرده، مربوط به اون شیء است. نه مربوط به آن چیزی که در مقابل هست؟ اینکه مثلا مطرح است که کعبه قبله است، آیا اینطور هست که این به رفتار اون فرد برمی گرده؟ اینکه کعبه قبله هست، نه به معنای اینکه کعبه قبله هست، شما باید یک ویژگی داشته باشی نسبت به کعبه. اون ویژگی شما یعنی قبله در قبال کعبه و شما باید بر اون ویژگی باشی.
موضوع شهادت در ماجرای تغییر قبله باید بررسی شود
در بحث شهادت که امت وسط باید شاهد باشن، این بحث با آیات قبل قابل مقایسه است وقتی که برای بنی اسرائیل خداوند در قبل از اون می فرماد که در آیه 133 اینکه یعقوب ع برای فرزندان خودش لِبَنیه، اینجا یعنی همون بنی اسرائیل، وصیت کرد اینکه چه کسی رو شما می پرستید؟ اونها پاسخ دادن که اله تو إِلَاهَكَ وَ إِلَاهَ ءَابَائكَ إِبْرَاهِمَ وَ إِسْمَاعِيلَ وَ إِسْحَاقَ اباء ابراهیم و اسمائیل و اسحاق، یعنی در بحث عبادت خدا اتحاد قائل شدن بین اله یعقوب ع و اله ابراهیم و اسمائیل و اسحاق. پس در ماجرای قبله باید از کعبه تبعیت کنن چون ابراهیم ع بر کعبه بود، بر قبله کعبه بود، و خداوند در ادامه در آیه 140 می فرماید که مَنْ أَظْلَمُ مِمَّن كَتَمَ شَهَدَةً عِندَهُ مِنَ اللَّهِ چه کسی ظالم تر از این هست که کتمان کنه شهادتی که از جانب خدا در نزد او هست. بنی اسرائیل اون رو کتمان کردن. بنی اسرائیل اون ماجرا رو می دونستن و شاهد این ماجرا بودن و کتمان کردن. لذا خداوند اینجا در مورد امت اسلام هم می فرماد شما امت وسط هستید که شُهدای علی الناس باشید. خوب این بحث باید بیشتر دنبال بشه.
