در آیه 105 خداوند یک تذکر جدی به مؤمنین در خصوص برخی گمراهانی که میان آنها هستند می دهد
خب چه خوبه که برای بررسی آیه ی 106، آیه ی 105 را هم در نظر بگیریم . خداوند می فرماد که «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ لا يَضُرُّكُمْ مَنْ ضَلَّ إِذَا اهْتَدَيْتُمْ إِلَى اللَّهِ مَرْجِعُكُمْ جَميعاً فَيُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُون» بله آیه ی 105 یک تذکر جدی به مومنین هست ، مومنین حواستون به خودتون باشه ، یک خطری داره شما را تهدید میکنه ، وقتی که خداوند می فرماد که « عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ» مومنین باید حواسشون جمع باشه ، یعنی یه خطری هست ، یه چیزی هست ، خدا داره تذکر میده ، حواستون به خودتون باشه ، مگه چی شده ؟ مگه قراره چی بشه ؟
خطر کجاست ؟ « مَنْ ضَلَّ» یک کسایی هستند در بین شما گمراه هستند و احتمال زیاد ضرر به شما هست ، احتمال هست که شما را گمراه کنند . حواستون باشه ! اگر بر هدایتی که بر شما اومده محکم بمونید « إِذَا اهْتَدَيْتُمْ» اونها به شما ضرر نمی زنند ، و الا حواستون باشه ، شما در معرض خطر گمراهی هستید و یه بینش و یک فرهنگ را بهش دقت کنید ، « إِلَى اللَّهِ مَرْجِعُكُمْ جَميعاً فَيُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُون» همتون بسوی خدا میرید ، برمیگردید و خداوند شما را انباء میکنه به اون چیزهایی که انجام دادید .
پس در این آیه خداوند با یه تذکر جدی شروع میکنه که حواستون به خودتون باشه ، بعد چی می فرماد ؟ این که خداوند وجه مثبتش را می فرماد ، ابتدا تذکر را می فرماد بعد وجه مثبت را می فرماد ، تذکر به خاطر وجه منفی این هست و الا اینجا که تذکر نداره، یعنی اون منفی خطر هست ، شما بیایید و حواستون باشه که دچار اون بحث منفی نشید . منفی چیه ؟ ضلالت ؛ یه کسایی هستند به شما زیان خواهند زد . یه کسایی از گمراهان هستند به شما زیان خواهند زد ، هرچند در بین شما هستند . اگر شما بر هدایت بمونید زیان نمیزنند وحواستون هم باشه که در هر صورت بسوی خدا بر میگردید .
خب حالا در ادامه با این منظر وارد بحث بعد میشیم . در ادامه می فرماد که « يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا » ای کسایی که ایمان آوردید . پس ببینید در آیه ی 105 اون چیز که محور تذکر هست این هست که، حواستون باشه که از هدایت گمراه نشید، بر هدایت بمونید ، « عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ» چرا ؟ حواستون باشه بر خودتون ، چرا ؟ که بر هدایت بمونید ، خب این را داشته باشید ،
آیه 106 با توجه به آیه 105 بهتر فهمیده می شود.
خدا یکی از بحثهای مهمی که ذیل آیه ی 105 مطرح میکنه « عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ» است، یکی از بحثهای مهم ذیل آیه ی 105 آیه ی 106 تا 108 این سوره هستش . حالا ای مومنین شهادت در بین شما وقتی که موت به شما نزدیک میشه ، موقعی که میخواهید وصیت کنید این جوری هست که دو نفر باشند اهل عدل و الی آخر ، یا این که دو نفر غیر از خودتون وقتی که شما در سرزمین خودتون نیستید ، پس «فَأَصابَتْكُمْ مُصيبَةُ الْمَوْت» وقتی که مصیبت موت به شما رسید ، چرا خداوند نمی فرماد که (پس زمانی که مردید) ؟ چرا خداوند می فرماد که «فَأَصابَتْكُمْ مُصيبَةُ الْمَوْت» ؟ می فرماد که اون شاهدین را در حبس نگه دارید برای این که بعدا ازشون قسم بگیرید و بیان شهادت بدن ، ولی کی اونها را حبس کنید ؟ «مِنْ بَعْدِ الصَّلاة» . خب اگر ما قراره اونها را ازشون شهادت بگیریم چرا قبل از صلاۀ در حبس نکنیم ؟ چرا قبل از صلاۀ محبوسشون نکنیم ، «مِنْ بَعْدِ الصَّلاة» بعد از این که همونها و هم شما، همه با هم به نماز ایستادید ، تا این جا بحث چیه ؟ « عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ» از این جا به بعد بحث چیه ؟ این که از اون دو نفر بیایید و شهادتشون را بپرسید ، ممکنه دروغ بگن و ممکن هم هست که راست بگند ، اگه دروغ بگند، ممکنه که شما را گمراه بکنند . درست ؟ پس این جا میشه « لا يَضُرُّكُمْ مَنْ ضَلَّ إِذَا اهْتَدَيْتُمْ» اگر اونها گمراه شده باشند ولی شما بر هدایتتون محکم بمونید اونها شما را نمی تونند گمراه کنند ، پس این جا دیگه عمل هست ، یعنی اونها میاند توی عمل، ممکنه از این جا به بعد گمراهی باشه و ممکن هم هست که نباشه ، اون دو نفر بیاند و راست بگند ، بعد در ادامه حالا می فرماد که حالا اگر دو نفر باز اشتباه کردند شما برید دو نفر دیگه را بگیرید ، دو نفر دیگری که محق به این موضوع هستند ، « مِنَ الَّذينَ اسْتَحَقَّ عَلَيْهِم» دو نفری که محق هستند، دو نفری که نزدیک ترند . این جا چیه ؟ این که محکم بمونید بر هدایت ، توصیه های هدایت هست این جا .
طبق این چند آیه، سقیفه یک ماجرای غلط هست ، این که چند بگذاریم و رای بگیریم غلط هست ، دو نفری که شاهد بودند بیاند و شهادت بدند ، اگر اشتباه کردند در شهادتشون ، اگر گناهی مرتکب شدند دو نفری دیگه ای که مستحق هستند ، نزدیک ترند ، اون دو نفر بعد از نماز میت، بیاند و شهادت بدند
طبق این چند آیه، سقیفه یک ماجرای غلط هست ، این که چند بگذاریم و رای بگیریم غلط هست ، دو نفری که شاهد بودند بیاند و شهادت بدند ، اگر اشتباه کردند در شهادتشون ، اگر گناهی مرتکب شدند دو نفری دیگه ای که مستحق هستند ، نزدیک ترند ، اون دو نفر بیاند و شهادت بدند . اون هم کل ماجرا کی ؟ بعد از نماز . چرا بعد از نماز ؟ تذکر « عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ» ، وایستید ، همه وایستید به نماز ، به نماز میت، این یه تذکره برای شما ، حواستون را جمع کنید ، حتی اگر کسانی را که می خواهند شهادت بدند را قبل از نماز محبوسشون نکنید ، اونها هم بیاند نماز بخونند ، اونها هم بیاند به نماز بایستند .
ترتیب کارها در آیه 106 چنین است: «فَأَصابَتْكُمْ مُصيبَةُ الْمَوْت» بعد صلاۀ و بعد « تَحْبِسُونَهُما» ، بعد « فَيُقْسِمانِ بِاللَّه»
چرا «مِنْ بَعْدِ الصَّلاة تَحْبِسُونَهُما» ؟ چرا ؟ چونکه اونها هم تو نماز باشند ، این در شهادتشون و در این که گمراه نشند در این شهادت دادن، موثر هست . ببینید وقتی می فرماد که «مِنْ بَعْدِ الصَّلاة» یعنی شروع با چیه ؟ ببینید «فَأَصابَتْكُمْ مُصيبَةُ الْمَوْت تَحْبِسُونَهُما مِنْ بَعْدِ الصَّلاة» پس اگه بخواهیم به ترتیب بگیم چیه ؟ «فَأَصابَتْكُمْ مُصيبَةُ الْمَوْت» بعد صلاۀ و بعد « تَحْبِسُونَهُما» ، بعد « فَيُقْسِمانِ بِاللَّه» پس ماجرای پرداختن به وصیت بعد از موت یک نفر را با چی شروع بکنیم ؟ با صلاۀ ، « مِنْ بَعْدِ الصَّلاة»یعنی شروع با نماز باشه ، چرا با نماز باشه ؟ برای این که احتمال گمراهی کمتر باشه ، نماز یک تذکر باشه ، احتمال خطا کمتر بشه . کل این ماجرا کنار هم یعنی توجه به کل تذکر آیه ی 105 ، این که یک نفری فوت کرد، نماز ،بعد یک یک به موضوعات بپردازید . اگر این ماجرا پشت سر هم انجام نشه چه اتفاقی می افته ؟ و این دقیق اجرا نشه چی می شه ؟ شما جزو فاسقین میشی ، شما جزو کسانی نیستید که تقوا پیشه کرده باشید و کلام خدا را شنیده باشید و خدا فاسقین را هدایت نمیکنه « وَ اللَّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْفاسِقينَ (108)» .
در آیه ی 109 خدا می فرماد که « يَوْمَ يَجْمَعُ اللَّهُ الرُّسُلَ فَيَقُولُ ما ذا أُجِبْتُمْ» خداوند یه روزی رسولان همه را جمع میکنه و سپس به اون ها میفرماد که چگونه اجابت کردند ؟ این چگونه اجابت کردن به چی بر میگرده ؟ «وَ اسْمَعُوا» ، شما یه چیزی گفتی، اونها شنیدند ، قبول کردند ، «وَ اتَّقُوا» تقوا پیشه کردند ؟ میگه فلانی یک حرفی زد ، خب به گوش بگیر ، به گوش بگیر یعنی توجه کن بهش و برو عمل کن . این «وَ اسْمَعُوا» به مفهوم به گوش گرفتند هست ، یعنی آیا به گوش گرفتند این حرف را . بله در اون روز خداوند از رسولان می پرسه که چگونه شما را اجابت کردند ؟
ببینید این مطلب کجاست ؟ اون موقعی که خداوند اون همه را جمع میکنه « إِلَى اللَّهِ مَرْجِعُكُمْ جَميعاً»، در این جا یک نکته نهفته هست ، موضوع به همین سادگی و ظاهر نیست ، چرا ؟ به چند دلیل ، موضوع یک موضوع ظاهری و ساده نیست که خداوند بفرماد بله حالا دو نفر بیارید ، دو نفر شاهد بشند، بیارید اون جا دو نفر قسم بخورند ، چیه این موضوع ؟ آیا این جا قلقی مطرح هست ؟ آیا این جا نکته ی خاصی مطرح هست که مسیر خاصی مطرح هست ، حکم خاصی مطرح هست که از چشمان و اذهان ما دور هست ؟
آیه 106 بین آیه 105 و 109 قرار گرفته، پس این باید ماجرای خیلی مهمی باشه
خداوند می فرماد که اون روز که شما را جمع میکنم « فَيُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُون»به خودتون انباء میدم که چکار کردید ، یعنی خودشون هم نمیدونستند که دارند چکار میکنند ؛ خودشون هم خیلی متوجه نبودند . اون روزی که از رسولان خداوند می پرسه که «ماذا أُجِبْتُم» رسولان می فرماند که «قالُوا لا عِلْمَ لَنا إِنَّكَ أَنْتَ عَلاَّمُ الْغُيُوب» خدایا ما علمی نداریم تو علام الغیوب هستی . ببینید دو آیه ی 105 و 109. در آیه ی 105 خداوند یک تذکر جدی به افراد میده و این که حواستون به هدایتتون باشه و این که ضرر نکنید، بعد این که شما بر میگردید همتون بسوی خدا و خداوند به شما خواهد داد که چه کردید ، بین این آیه و آیه ی 109 که خداوند می فرماد همه رسولان را جمع کنم « يَوْمَ يَجْمَعُ اللَّهُ الرُّسُل» روزی که رسولان همه جمع میشند ازشون می پرسم که چه جوری اجابت کردند ؟ اونها می فرماند که ما نمیدونیم ، تو « عَلاَّمُ الْغُيُوب» هستی ، بین این دو تا آیه خداوند می فرماید که « يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا شَهادَةُ بَيْنِكُمْ إِذا حَضَرَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ حينَ الْوَصِيَّة» شهادت این جوری هست ، این باید ماجرای خیلی مهمی باشه . بله در این جا خداوند ماجرای مرگ را مطرح میکنه، مصیبت مرگ بعد از مصیبت مرگ نماز و بعد از نماز پرداختن به وصیت کسی که موت کرده .
این قدر این مسیر مهمه ، این قدر این پله گام به گام رفتن مهمه که خداوند می فرماد که « وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اسْمَعُوا» تقوا پیشه کنید ، بشنوید ، به گوش بگیرید « وَ اللَّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْفاسِقين» خدا قوم فاسق را هدایت نمیکنه .
یه نکته هم در معنا بخواهیم عرض کنیم این که خداوند می فرماد که وقتی به یکی از شما موت نزدیک شد برای وصیت بره و دو نفر را بگیره، حالا یا از خودتون و یا غیر از خودتون ، اگه در سفر بودید ، بعد در ادامه می فرماد که حالا این دو نفر اگر خطا داشتند، دو نفر دیگه را هم میشه آورد «فَآخَرانِ يَقُومانِ مَقامَهُما مِنَ الَّذينَ اسْتَحَقَّ عَلَيْهِمُ الْأَوْلَيان» این دو نفر دیگه از کجا میاند ؟ مگه اون فرد این ها را به شهادت گرفته بود ؟ نه ، یعنی اگر دو نفر را فرد شاهد گرفته بود و خطا کردند یا اصلا دو نفر نگرفته بود ، برید کی را بگیرید ؟ « يَقُومانِ مَقامَهُما مِنَ الَّذينَ اسْتَحَقَّ عَلَيْهِمُ الْأَوْلَيان» دو نفر از نزدیکانشون.
خب سید ما رسول الله (صلوات الله علیه) فوت کردند ، در تاریخ هست که در زمان فوت ایشون درخواست کردند که کاغذ قلم بیارید تا من وصیت کنم ، بعضی ها نذاشتند ، حالا به هر دلیلی نگذاشتند ، پس دو نفر شاهد گرفته نشده ، باید به چی عمل بشه ؟ دو نفر بیارید ، از کیا ؟ « مِنَ الَّذينَ اسْتَحَقَّ عَلَيْهِمُ الْأَوْلَيان» دو نفر از نزدیکانش بیارید و اون هم بعد از صلاۀ ، یعد صلاۀ دو نفر بیاند و شهادت بدند . از نزیدیکترین ها به اون فرد ، « مِنَ الَّذينَ اسْتَحَقَّ عَلَيْهِمُ الْأَوْلَيان» از همه محق ترند به نزدیکی ، خب در دوران سید ما رسول الله (صلوات الله علیه) از همه محق تر کی هست به نزدیکی ؟ حضرت زهرا (سلام الله علیها) از همه محق تره ، بعدش هم امیر المومنین (علیه السلام) از همه محق تره .
