ماجرای سه رؤیت در سوره علق؛ رؤیت الله، رؤیت رسول الله ص و رؤیت انسان
1393/09/04
بسم الله الرحمن الرحیم
«أَ لَمْ يَعْلَم بِأَنَّ اللَّهَ يَرَى»
ماجرای سه رؤیت در سوره علق؛ رؤیت الله، رؤیت رسول الله ص و رؤیت انسان
(سه شنبه، دوم صفر، دفتر)
از جمله تعلیمهایی که خداوند به انسان داده این هست که، الله شما را می بینه ، این به انسان تعلیم داده شده ، در آیه 14 سوره ی "علق" مطرح هست که؛ «أَ لَمْ يَعْلَم بِأَنَّ اللَّهَ يَرَى» آیا بهش تعلیم داده نشده که الله او را می بینه ؟
در چند آیه ی اول سوره ی علق خداوند می فرماد که؛ «اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِى خَلَقَ(1) خَلَقَ الْانسَانَ مِنْ عَلَقٍ(2)» در بحث خلق اول یه بحث کلی از «خَلَق» مطرح هست ، در آیه ی دوم مطرح میشه؛ « خَلَقَ الْانسَانَ مِنْ عَلَقٍ» ، از یک چیز پایین ، میدان پایین ، انسان « مِنْ عَلَقٍ» .
«اقْرَأْ وَ رَبُّكَ الْأَكْرَمُ(3)الَّذِى عَلَّمَ بِالْقَلَمِ(4)» تعلیم در ارتفاعات مطرح هست ، از ارتفاعات تعلیم صحبت هست ، «عَلَّمَ الْانسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ(5)» یه چیزهایی که انسان نمی دونسته بهش تعلیم دادیم ، آیا همه چیزها را ؟ نه ! یه سری چیزها را بهش تعلیم دادیم ، آیا انسان در حد « عَلَّمَ بِالْقَلَمِ» بهش تعلیم داده شده در همون ابتدا ؟ نه ! ولی خب یه سری چیزها بهش تعلیم دادیم .
از جمله تعلیمهایی که اینجا خداوند به انسان داده چیه ؟ این که خدا ، الله شما را می بینه ، این به انسان تعلیم داده شده ، در ادامه ی آیات سوره ی "علق" مطرح هست که؛ «أَ لَمْ يَعْلَم بِأَنَّ اللَّهَ يَرَى» آیا بهش تعلیم داده نشده که الله او را میبینه ؟ آیا او تعلیم داده نشده به این که الله او را میبینه ؟
بله! آیا انسان بهش علم داده نشد که خدا رؤیت می کنه ؟ پس یکی از تعلیمات به انسان از اون چیزهایی که انسان نمی دونست و بهش تعلیم نشده بود و خداوند به او تعلیم داد ، ربِّ رسول الله (صلوات الله علیه) به او تعلیم داد ، در اواخر سوره ی علق می فرماد که "اون چیه ؟ " این که « بِأَنَّ اللَّهَ يَرَى» خدا رؤیت میکنه .
در سوره ی علق سه تا رؤیت مطرح هست؛ رؤیت الله ، رؤیت رسول الله ، رؤیت انسان که رؤیت انسان برای او تبدیل میشه به طغیان . انسان وقتی که از این دو رؤیت ، رؤیت رسول الله (صلوات الله علیه) و رؤیت الله غافل میشه و به رؤیت خودش اکتفا میکنه، میشه طغیان .
یک نکته عرض کنیم ، در سوره ی علق سه تا رؤیت مطرح هست ، «بِأَنَّ اللَّهَ يَرَى» این که الله رؤیت میکنه ، رؤیت الله ، رؤیت رسول الله ، رؤیت انسان که رؤیت انسان برای او تبدیل میشه به طغیان . انسان وقتی که از این دو رؤیت ، رؤیت رسول الله (صلوات الله علیه) و رؤیت الله غافل میشه و به رؤیت خودش اکتفا میکنه، میشه طغیان .
می فرماد که؛ « كلاَّ إِنَّ الْانسَانَ لَيَطْغَى(6)أَن رَّءَاهُ اسْتَغْنىَ(7)إِنَّ إِلىَ رَبِّكَ الرُّجْعَى(8)» خب! این ماجرای انسان هست ، « كلاَّ إِنَّ الْانسَانَ لَيَطْغَى(6)أَن رَّءَاهُ اسْتَغْنىَ(7)إِنَّ إِلىَ رَبِّكَ الرُّجْعَى(8)» به همون علم اولیه ای که خداوند داده توجه نمیکنه و سرگرم رؤیت خودش میشه ولی بدونه که سرانجام بسوی همون ربِّ ، ربِّ رسول الله بر خواهد گشت .
خداوند در ابتدای سوره می فرماد که : یا رسول الله ! « اقْرَأ » قرائت کن . یک سر این قرائت به انسان وصل میشه در هر دو « اقْرَأ » ، در ابتدای این مأموریت، خداوند مسیر انسان را به رسول الله (صلوات الله علیه) نشون میده ، رسول الله با عملکرد نوع انسان آشنا میشه و می بینه ، اون رسول اللهی که مدتی بعد داره برای انسانها قرآن قرائت می کنه، کل مسیر را دیده ، می شناسه این آدمها که امروز پای جلسه ی قرائت قرآن او نشستند چه میکنند؟ به کجا خواهند رفت؟ چه رفتاری خواهند داشت؟ با این آشناست ، این را دیده.
در ادامه بحثها، رؤیت رسول الله مطرح هست . «أَ رَءَيْتَ الَّذِى يَنهْى(9)». این که خداوند در سوره ی "علق" می فرماد «أَ رَءَيْتَ الَّذِى يَنهْى» این کی هست ؟ این بعد از « اقْرَأ » مطرح هست . رسول الله (صلوات الله علیه) قرائت میکنه ، چرا ؟ چون انسان در مادون نظام خلقت هست ، « خَلَقَ الْانسَانَ مِنْ عَلَق» انسان در مادون هست ، علم بسیار ارتفاع داره ، « عَلَّمَ بِالْقَلَم» ولی علم انسان « عَلَّمَ الْانسَانَ مَا لَمْ يَعْلَم» یه چیزهایی که نمی دونست ، یه چیزهایی که بهش علم نداشت ، در انتهای سوره مطرح هست که؛ این که « بِأَنَّ اللَّهَ يَرَى» ، این که خدا رؤیت میکنه ، لذا بعد از این قرائت خداوند می فرماد که انسان طغیان میکنه .
بعد از این که می فرماد انسان طغیان میکنه حالا به رسول الله می فرماد در سه مقطع ، در سه ماجرا « أَ رَءَيْت» آیا دیدی ؟ آیا را بردارید ،وقتی که می خواهیم معنا کنیم باید این جوری معنا کنیم که دیدی ؟! بله اونجا در سه مقطع می فرماد « أَ رَءَيْت» یعنی ماجرای انسان را دیدی ؟ دیدی که انسان « يَنهْى» ، نهی کرد ، چی را ؟ « عَبْدًا إِذَا صَلى» عبد خدا را وقتی که صلاة بجا می آورد ، این ذیل چیه ؟ ذیل طغیان ، دیدی انسان طغیان کرد ؟ این دیدی انسان طغیان کرد در بالا مطرح میشه ، خداوند خبر داده ، دیدی که این انسانی که طغیان کرده با طغیانش جلوی عبد خدا که در حال نماز بود ایستاد و خواست مانع نماز او بشه ، دیدی ؟
بله خیلی عجیبه! خداوند در ابتدای سوره می فرماد که : یا رسول الله ! « اقْرَأ » قرائت کن . یک سر این قرائت به انسان وصل میشه در هر دو « اقْرَأ » ، « اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِى خَلَقَ(1)خَلَقَ الْانسَانَ مِنْ عَلَقٍ(2)» به انسان وصل میشه ، «اقْرَأْ وَ رَبُّكَ الْأَكْرَمُ(3)الَّذِى عَلَّمَ بِالْقَلَمِ(4)عَلَّمَ الْانسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ(5)» ولی در عین حال رسول الله « اقْرَأ » ، یا رسول الله ! « اقْرَأ » ، قرائت کن ، در ابتدای این مأموریت، خداوند مسیر انسان را به رسول الله (صلوات الله علیه) نشون میده ، رسول الله با عملکرد نوع انسان آشنا میشه و می بینه ، اون رسول اللهی که یک سال بعد ، چند روز بعد از نزول این آیات ، یک سال بعد ، ماهها بعد ، چند سال بعد داره برای انسانها قرآن قرائت میکنه، کل مسیر را دیده ، می شناسه این آدمها که امروز پای جلسه ی قرائت قرآن او نشستند چه میکنند؟ به کجا خواهند رفت؟ چه رفتاری خواهند داشت؟ با این آشناست ، این را دیده ، دیده بسیاری از کسانی که پای درس قرآن نشستند کسانی هستند که یک روزی یا در روزهایی می شند مصداق «الَّذِى يَنهْى(9)عَبْدًا إِذَا صَلىَّ(10)» ، اینهایی که الان پای درس قرآن رسول الله نسشتند، بخشیشون در عین این که رسول الله قرآن قرائت میکنه ، در عین این که اونها دارند به این موضوع می پردازند، رسول الله طغیان اونها را دیده ، اینها کسانی هستند که یک روزی در کربلا میشند مصداق «الَّذِى يَنهْى(9)عَبْدًا إِذَا صَلىَّ(10)» . با تیر و کمان و نیزه و شمشیر و هلهله و همه چیز می خواهند مانع باشند که عبد خدا اونجا نماز بخونه ، رسول الله این را دیده .
آیات سوره ی علق اولین آیات نازل شده بر رسول الله هست ، پس اون روز اول، هم مأموریت معلوم میشه « اقْرَأ »، و هم ماجرا رؤیت میشه
آیات سوره ی علق اولین آیات نازل شده بر رسول الله هست ، پس اون روز اول، هم مأموریت معلوم میشه « اقْرَأ » ، هم مأموریت معلوم میشه و هم ماجرا رؤیت میشه ، ماجرای انسان . مأموریت تو اینه ، رسول الله ! تو باید این کار را بکنی ، ولی به ماجرای انسان نگاه کن ، انسان این کار را می کند .
بله! در سوره ی علق خداوند رسول الله را مامور میکنه به رسالت و نبوت . خب! با این فرض ببینید خدا می خواد یه کسی را ، رسول الله (صلوات الله علیه) را برای مأموریت اعزام بکنه ، در ساعت اول با او چند کلامی صحبت میکنه ، خدا با رسول الله چند کلامی صحبت میکنه ، چون که طرف اول خداست و طرف دوم سید ما رسول الله (صلوات الله علیه) هست، حتما باید در این چند کلام اول بسیار حرف نهفته باشه ، بسیار مطلب نهفته باشه ، این فقط یک حرف نیست که برو ، این نیست ، خیلی توش حرف هست .
یکی از حرفها ، چرا خداوند در سوره ی علق که اولین آیات نازل شده بر رسول الله (صلوات الله علیه) بوده چرا در این آیات نفرموده که ای رسول ما تو را به رسالت خودمان مبعوث کردیم و تو از اکنون نبی هستی و برو به سوی مردم یا برو بسوی قوم کفار و یا برو بسوی حاکمان ظالم و به اونها رسالتت را ابلاغ کن؟ چرا شروع نبوت با این ماجراست؟ « اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِى خَلَق» ؟ بعد رسول الله (صلوات الله علیه» اومدند در منزل یا در بین خانواده و فرمودند که من به نبوت مبعوث شدم بعد اطرافیان می فرمایند که خب چی شده ؟ ایشون در پاسخ فرمودند که خداوند فرمود؛ « اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِى خَلَق» ، تناسب این آیات با آغاز نبوت بر مردم چیه ؟ اصلا آیا این آغاز نبوت بر مردم بوده ؟ بالاخره این ماجرا چیه ؟
لذا در سوره ی علق خیلی باید مطلب باشه چون که اولین کلام خدا با سیدمان رسول الله (صلوات الله علیه) هست. البته بنا به نقل معروف ها ، در آیات قرآن، اولین آیات قرآن و اولین کلام خدا با سیدمان رسول الله (صلوات الله علیه) ... .
