مشکل غالب مؤمنین و مسلمین صدر اسلام این بود که انگار خودشون رو مخاطب آیه نمی بینند، انگار نه انگار که این آیات برای اونها نازل میشه.
خداوند در آیات متعددی در مورد بحث غدیر و ماجرای غدیر صحبت کرده( حداقل در چند آیه ی قرآن) . برخی آیات قرآن مربوط به روز یا دوره ی واقعه ی غدیر خم هست و برخی از آیات، از چندین سال قبل مطرح شده، مقدمه سازی هست، مقدمه ای برای اینکه خدا ماجرایی رو، صحنه ای رو برپا خواهد کرد ودر اون صحنه، مؤمنین و امت اسلام و افراد مختلف رو مورد آزمون قرار خواهد داد، اصلا از جمله آیاتی که سالها قبل از ماجرای غدیر نازل شد و اگر مؤمنین متوجه بودند و به اون آیات تأمل میکردند ازش درس میگرفتند، مشکل بسیاری( یعنی غالب) از مؤمنین و مسلمین صدر اسلام این بود که انگار خودشون رو مخاطب آیه نمی بینند، انگار نه انگار که این آیات برای اونها نازل میشه. چرا؟ چون که شما به تبعه ی نزول این آیات، رفتاری نمیبینی که بگی خب این رفتار بخاطر نزول این آیات هست، بخاطر تلاوت این آیات هست، اونها این آیات رو از زبان رسول الله میشنیدند ولی شما اثر نمیبینی.
یکی از آیاتی که قبل از ماجرای غدیر ناز ل شده آیه 179 سوره آل عمران هست؛ « ما كانَ اللَّهُ لِيَذَرَ الْمُؤْمِنينَ عَلى ما أَنْتُمْ عَلَيْهِ حَتَّى يَميزَ الْخَبيثَ مِنَ الطَّيِّب»، چرا مؤمنین مناسب این آیه، رفتار نشان ندادند؟
ببینید! بطور مثال خداوند در آیه 179 سوره آل عمران میفرماید که؛ أعوذ بالله من الشیطان الرجیم« ما كانَ اللَّهُ لِيَذَرَ الْمُؤْمِنينَ عَلى ما أَنْتُمْ عَلَيْهِ حَتَّى يَميزَ الْخَبيثَ مِنَ الطَّيِّب» اینطور نیست که خدا مؤمنین رو رها کنه، اینجور که شما هستید.
یعنی چی؟ الان یه کس دیگری در زمان رسول الله باشه و این آیه رو یه کسی برای او تلاوت کنه، چی برداشت میکنه؟ خداوند میفرماید که؛ خدا اینجوری شما رو رها نمیکنه، اینجوری نیست که خدا اینجوری مؤمنین رو رها کنه« حَتَّى يَميزَ الْخَبيثَ مِنَ الطَّيِّبِ» باید یک اتفاقی بیفته، باید یک ماجرایی بشه، باید یک جوری بشه که« خبیث» از« طیب» جدا بشه، این خطاب به کیه؟ خطاب به مؤمنین( کافرین که نه، مناققین که نه، اونها اصلا بحث شون جداست، هیچی) شما مؤمنین! اینطور نیست که همینجوری رها بشید، ماجرایی اتفاق خواهد افتاد که خبیت از طیب جدا بشه.
ببینید! چرا مؤمنین در صدر اسلام از این آیه اثر نمیگیرند؟ آیا شما مومن هستی؟ چرا از این آیه به تلاطم نمی افتی؟ چرا به دنبال حل این مسئله نیستی؟ چرا نمیری از رسول الله صلوات الله علیه سوال بپرسی که ما باید چه کار کنیم؟ نکنه صحنه ای بشه و ما جدا بشیم، خدای نکرده بشیم جزء« خبیثان» . اصلا چه صحنه قرار هست که بشه؟ این چه حرفیه که خداوند میزنه؟ این رفتار در قبال تلاوت آیات قرآن ضعیف بوده، بسیار بسیار ضعیف بوده، شما یک جای تاریخ پیدا نمیکنی در قبال این آیه، مؤمنین رفتار نشون داده باشند، بیان به رسول الله بگن که این ماجراش چیه؟ این حرف چیه که یک دفعه زدی؟ این مطلب چیه؟ ما که همگی جزء مؤمنین هستیم چرا خدا میگه که من همینجوری شما رو رها نمیکنم و باید خبیثتون از طیب تون جدا بشه، قرارهست چی بشه؟
بله! شما این آیه رو هم بگذارید از آیات غدیر خم، از آیات مقدمه ساز غدیر خم، آیاتی که خداوند داره در این آیه و برخی آیات دیگر مقدماتی آماده میکنه، تذکراتی پیشآپیش میده و میگه یک صحنه ای در پیش دارید، صحنه ای که در بین شما مؤمنین خبیثتون از طیب تون جدا میشه.
در آیه اصلی ماجرای غدیر (67 مائده)، دو ابلاغ مطرح هست، یکی درون دیگری؛ ابلاغ (ما انزل الیک) و ابلاغ رسالت.عدم ابلاغ اولی معادل عدم ابلاغ دومی است با این که الان تو رسول هستی.
بله! میآد جلو تر تا اینکه میرسه به آیات مربوط ماجرای غدیر که در سوره ی مائده اولین آیه اش در آیه سوم سوره ی مائده مطرح هست که این آیه در دوران حج بوده، حج قبل از غدیر خم، این آیه مربوط به اونجاست، در فضای اون آیات هست، آیاتی که مربوط به حجة الوداع هست و بعد از اون، چند روز بعد، آیه ی مربوط به غدیر خم یعنی آیه67 سوره ی مائده هست. خداوند میفرماید که؛ أعوذ بالله من الشیطان الرجیم« يا أَيُّهَا الرَّسُولُ» ای رسول! « بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ» آنچیزی که از جانب رب به سوی تو نازل شده رو ابلاغ کن. پس چی رو ابلاغ کن؟ آنچیزی که نازل شده بر تو.
« وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ» اگر اون چیزی که برتو نازل شده رو ابلاغ نکنی« فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ»؛ پس رسالتش رو ابلاغ نکردی.
اینجا دو تا ماجراست، دوتا ابلاغ هست، یکی درون یکی دیگر.
خداوند در ابتدا نمیفرماید که؛" بَلِّغ رِسَالَتَه فَإن لَم تَفعَل فَما بَلَّغتَ رِسَالَتَه" بلکه میفرماید؛« يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ» .خداوند داره با کی صحبت میکنه؟ در ابتدا خداوند ایشون رو با« رسول» یاد میکنه، پس ایشون رسول هست.
«يا أَيُّهَا الرَّسُولُ» تویی که رسول هستی« بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ» اینی که بر تو نازل شده رو ابلاغ کن« وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ».
خب در ادامه چی میفرماید؟ ببینید این آیه در دوران غدیر مطرح شده، چرا مردم اثر نمیگیرند؟ چرا مؤمنین اثر نمیگیرند؟ « وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكافِرينَ (67مائده)» و خدا تو رو از مردم حفظ میکنه« يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ» یعنی چی؟ یعنی رسول الله در چه فضایی بوده؟ « وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ» خدا تو رو حفظ میکنه، به تو نسبت به این مردم عصمت میده.
خداوند نمیفرماید که" یَعصِمُکَ مِن بَعضِ النَاس" نمیفرماید" یَعصِمُکَ مِنَ الــمُنافِقِین» نمیفرماید" مِنَ الکَافِرین" بلکه میفرماید« وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ» تو رو از ناس حفط میکنه، به تو در قبال ناس عصمت میده.
رسول الله در چه فضایی بوده؟ اون مردم که الان اطراف رسول الله هستند، چه کسانی هستند؟
این آیه وقتی در غدیر خم یا حول و هوش غدیر خم از زبان رسول الله تلاوت شده چرا به مؤمنین بَر نخورده؟ چرا نرفتند خدمت رسول الله عرض کنند: یا رسول الله! یعنی چی« وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ» ؟ چطور شده که خدا باید تو رو در قبال ما، نسبت به ما، از خطر ما حفظ کنه ، چطور شده؟ چطور شده که خدا به تو در قبال ما پناه بده؟ این خیلی عجیبه.
چرا به مؤمنین بَر نمیخوره؟ چرا کسی خودش رو مخاطب این آیه قرار نداده؟ چرا اینجا خداوند میفرماید که« وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ» این ماجرا چیه که همه نسبت به این ماجرا غریبه هستند؟
خدا باید رسول الله رو در قبال ناس حفظ کنه، ماجرایی نیست که فقط به منافقین بَر بخوره.
پس تا اینجا دو مطلب؛ یکی اینکه« « بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ» و دیگری موضوع« فَمَا بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ» .
خب اونچیزی که بر رسول الله نازل شده رو باید رسول الله اون رو ابلاغ کنه که ابلاغ اون معادل ابلاغ رسالت هست و اگر اون موضوع رو ابلاغ نکنه، رسالت ابلاغ نشده.
پس ببینید یک مطلب؛ ابلاغ آن چیز که از جانب رب بر تو تازل شده و عدم ابلاغش، اینکار رو انجام ندادن یعنی عدم ابلاغ رسالت در عین اینکه تو رسول هستی، کسی نمیگه که رسول نیستی چون خداوند میفرماید« يا أَيُّهَا الرَّسُولُ» همینجا میتونست بفرماید" یا محمد" در برخی از آیات خداوند اینجوری فرموده. اگر بگیم که خدا میفرمود" یا ایها النبی» شاید بحث میشد که اینجا بحث نبوت نیست، ولی میتونست بگه" یا محمد، یا احمد" اما وقتی خداوند میفرماید« يا أَيُّهَا الرَّسُولُ» یعنی همین ابتدا خداوند تایید میکنه ایشون رسول هست، رسول بودن ایشون رو تائید میکنه، ایشون رسول هست، همین الان در زمانی که همین آیه نازل شده هم ایشون رسول هست، این نیست که رسول نیست.
ولی ای رسول! الان باید یک کاری انجام بدی، یک چیزی بر تو نازل شده، چه موقعی؟ هر زمانی، لزوما اون موقع نیست«ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ» هر زمانی که نازل شده، در اینجا زمان رو نمیرسونه، موضوع این نیست که اونچیزی رو که الان بر تو نازل شد رو الان ابلاغ کن.
« بَلِّغْ » ابلاغ کن« ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ»اونچیزی که بر تو نازل شده.« وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ» اگر اونچیزی که بر تو نازل شده رو ابلاغ نکنی، تو رسول هستی ولی رسالتت بالغ نیست، رسالتت ابلاغ نمیشه. این یک مطلب.
اون مطلب چیه؟ زمانی که رسول الله در بین کفار بود اقوامش در جایی نشسته بودند، (کسانی که در بیعت اولیل بعثت حضور داشتند)، اولین بیعتی که قرار بود و هیچ کسی بیعت نکرد بجز امیرالمؤمنین علیه السلام. رسول الله ص اونجا ماجرای ولایت و خلافت امیرالمؤمنین رو ابلاغ کرد، به همه گفت. اگر قرار بود ترسی باشه چرا اونجا نترسید؟ اگر قرار بود حفظ از ناس وجود داشته باشه، چرا اونجا نباید میشد؟ این ماجرا چیه که خداوند میفرماید« وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ»؟ خداوند از همه ی اینها تو رو حفظ میکنه، حتی از مؤمنین.
« وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ» یعنی؛ یک جوری میشه که دست ناس به تو نمیرسه، خدا بین تو و ناس فاصله می اندازه، این بخش از آیه، حاکی از فضای منفی حاکم در میان مردم آن زمان است.
در ادامه میفرماید که؛« إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكافِرينَ» خدا قومی رو که کافر بشن هدایت نمیکنه، خدا یه کاری میکنه« وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ» خدا یک کاری میکنه دست ناس به تو نرسه وقتی به تو از ناس عصمت میده یعنی کاری میکنه که دست ناس به تو نمیرسه. نعوذاًبالله هدف از این مطلب که گفته میشه مقایسه نیست، در بحث مفهوم عصمت هست در ماجرای پسر نوح، پسر نوح میگه چی؟ میگه: من میرم کوه برای اینکه آب به من نرسه« قالَ سَآوي إِلى جَبَلٍ يَعْصِمُني مِنَ الْماء» کوه یه کاری میکنه آب به من نرسه.
پس« وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ» یک جوری میشه که دست ناس به تو نمیرسه، خدا بین تو و ناس فاصله می اندازه. چرا اینکار رو میکنه؟ چرا خدا ناس رو از رسول الله جدا میکنه؟ چرا بین رسول الله و ناس فاصله می اندازه؟ این چرا رو باید در ادامه جست و جو کرد« إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكافِرينَ» خدا کافرین رو هدایت نمیکنه، اونها نمیتونن بهره ای از هدایت ببرن.
ابتدا بریم در آیات غدیر، از آیات غدیر برداشت کنیم و منظر بگیریم و بعد بریم سراغ تاریخ غدیر و ببینیم که در تاریخ غدیر چی بوده؟
بله پس ما بیاییم این آیه رو بعنوان آیات غدیر بخونیم و بعد بریم سراغ غدیر.
یک موقعی ما میریم در تاریخ غدیر، از کتب تاریخی یک چیزی میخونیم بعد میایم سراغ آیات، بر اساس تاریخ برداشت میکنیم اما بریم در آیات غدیر، از آیات غدیر برداشت کنیم و منظر بگیریم و بعد بریم سراغ تاریخ غدیر و ببینیم که در تاریخ غدیر چی بوده؟ شما وارد تاریخ غدیر نشو، اول بیا وارد آیه ی غدیر شو. یک چیزی بر رسول الله نازل شده و میخواد اون رو حالا ابلاغ کنه که اگر اینکار رو نکنه ضمن اینکه رسول الله هست رسالتش ابلاغ نشده. یعنی چی رسالتش ابلاغ نشده؟ بعضی میگن که یعنی رسالتش رو نگفته، یعنی آنچیزی که باید به مردم میگفته رو نگفته. میگیم که خب آیه ی 67سوره ی مائده که از آخرین آیاتی هست که بر ایشون نازل شده، اینهمه آیه رو رسول الله به مردم گفته بودند،این همه رسالت، یعنی چی نگفته؟ اصلا ما در آیات دیگر داریم که خیلی از موضوعات رو نسبت داده به رسالت رسول الله، اون موضوعات که اصلا قبل از این بوده. در اون آیات مطرح میشه که این موضوع از رسالت تو هست، این موضوع از رسالت تو هست، این موضوع از رسالت تو هست و...
پس به مفهوم این نیست که رسالتش رو انجام نداده بلکه به مفهوم« بَلِّغ» نشدن رسالت رسول الله هست.
خب این ماجرا چیه؟ میگیم هرچی که هست ماجرایی هست که باید خداوند رسول الله رو از ناس عصمت بده ( و خداوند به رسول الله قول میده) و میفرماید: رسول الله! تو اینکار رو بکن من تو رو از ناس عصمت میدم.
« ما اُنزِلَ إلَیک» چیه؟ اصلا خوبه که در مورد« ما اُنزِلَ إلَیک» یک تحقیقی بشه.
ببینید در ابتدای سوره ی بقره خداوند میفرماید که« یُومِنُونَ بِما اُنزِلَ إلَیک» این« اُنزِلَ إلَیک» چیه؟ آیا« یُومِنُونَ بِما اُنزِلَ إلَیک» یعنی« یُومِنُونَ بِکِتَاب» ؟ آیا« ما اُنزِلَ إلَیک» کتاب هست؟ یک چیزی هست که بر رسول الله نازل شده« مااُنزِلَ إلَیک» و قبل از این، افراد بایستی به« آن چیز» ایمان می آوردند لذا« یُومِنُونَ بِما اُنزِلَ إلَیک» همون چیزی که به رسول الله نازل شده بود حالا رسول الله بعنوان رسول خدا در اون چیز باید یک تغییر و یک کاری انجام بده با عنوان« بَلِّغ» ؛ « بَلِّغ ما اُنزِلَ إلَیک»؟
