انواع مواجهات با قرآن: دیدگاه واژگانی، آیاتی و ...
1394/12/02
انواع مواجهات با قرآن: دیدگاه واژگانی، آیاتی و ...
یکشنبه 12 جمادی الاول 1437 –حکیم-جلسات قرآن
علوم قرآن نوعی مواجهه با قرآن برای فهم آن البته با روشی میّت
در بحث مواجهه با قرآن؛ ببینید علوم قرآن چی هست؟ علوم قرآن یک نوع مواجهه با قرآن هست. اینکه مطرح میشه «صرف »،« نحو »،« قواعد علوم قرآنی » یک نوع مواجهه با قرآن هست. یک انسان برای اینکه یک نوع مواجهه ای با قرآن پیدا بکنه و از قرآن بهره ببره. همه ی این بحث های علوم قرآن بابت این هست. یکی از مسیر های اصلی بهره بردن از قرآن فهم آیات قرآن و فهم مفاهیم قرآنی هست. علوم قرآن و قواعد مربوط به آن برای فهم مفاهیم قرآن بخاطر بهره بردن است. خب مطرح میشه که مواجهه با چی؟ شما پاسخ میدی که مواجهه با قرآن. آیا بهتر نیست قرآن دقیق‌تر شناخته بشه؟ وقتی مطرح میشه مواجهه با قرآن یعنی یک تعامل، یعنی یک برخورد با قرآن. آیا بهتر نیست که قرآن دقیق تر شناخته بشه برای اینکه تعامل با او دقیق تر شناخته بشه. بحث علوم قرآن بالذّات(به ذات ) خودش میّت هست و روش میت گونه ای با قرآن هست. در مواجهه ی علوم قرآن با قرآن، قرآن یک شیئ مکتوب میّت هست و فرد با این مکتوبه ی میّت تعامل ایجاد میکنه و ازش برداشت میکنه و بهره میبره.
قواعد و اصول علوم قرآنی، ریل مواجهه با وجه لسان عربی قرآن؟
آیا قرآن فقط همین مکتوبه ی میّت هست؟ آیا میشه ریل ها و مسیر های مواجهه و تعامل دیگری با قرآن تعریف بشه که قاعده و اصول و چهارچوب خودش رو داشته باشه. آیا میشه گفت« ریل صرف و نحو در مواجهه ی با قرآن »،« ریل علوم قرآن در مواجهه با قرآن » مواجهه با« وجه لسان عربی قرآن » است؟ آیا این ریل مواجهه با لسان عربی است؟ و آیا پاسخ گوی همه ی لسان عربی هست؟ آیا اینکه قرآن به لسان عربی هست این مفهوم یعنی کامل و تمام به این معنی است که شما بایستی ریل علوم قرآن بر اساس صرف و نحو رو دنبال بکنی و با قرآن مواجه بشی؟ آیا این کامل هست؟ این یک نکته ای است که باید بررسی بشه. مکتوبه ی قرآن چی هست؟ این باید بحث بشه. کتاب قرآن چی هست؟ این باید بحث بشه.
حرکت در مسیر به سوی قرآنِ حیّ
آیا میشه ریلی تعریف کرد و در اون ریل نحوه ی مواجهه با صفات قرآن تعریف بشه و از اون بهره برداری صورت بگیره؟ بهره از صفات قرآن. در این نگاه قرآن یک مقدار« حیّ » هست. وقتی مطرح میشه قرآن حیّ هست آیا میشه این رو برداشت کرد که پس قرآن هم میتونه خودش تعامل کنه. اگر میتونه تعامل کنه ما بر چه ریلی جلو بریم؟ آیا اسماء و صفات قرآن در تعاملات نقش دارند؟ مثل اینکه میبینید در بحث های عرفانی مطرح هست که" تعامل با اسماء الله " برخی عرفا در این زمینه ها خیلی کار میکنند. تعامل با اسماء الله، اثر گرفتن از اسماء الله، بهره بردن از اسماء الله، بکار گرفتن اسماء الله. مطرح هست که برکنار مرده ای قرآن بخونید و اون زنده بشه. چرا میخونیم زنده نمیشه؟ از چه وجهی از قرآن بایستی با قرآن تعامل کرد که مرده زنده بشه. در چه ریلی بایستی به سمت قرآن رفت اونجا قرآن بخونیم و مرده زنده بشه.
علوم قرآنی: مواجهه واژگانی با قرآن
بله در بحث صرف و نحو پایه ی کار کلمات، لغات، واژه ها هستند. آیا از این مقوله مواجهه ی لغوی، مواجهه ی واژگانی با قرآن در قرآن تبیینی وجود داره؟ از چه نوع مواجه شدن هایی با قرآن در قرآن تبیین وجود داره؟ در بحث علوم قرآن نوع مواجه شدن، مواجه شدن لغوی و واژگانی است. اصلی ترین مواجه شدن این هست و حاشیه هم داره. مثلا به بحث تاریخ نزول میپردازند و به بحث هایی از این دست میپردازند. اون هم در بستر مواجهه ی واژگانی هست. یعنی عمده ی اصول و قواعد و موضوعات مربوط به علوم قرآن اطراف مواجهه ی واژگانی و لغوی با قرآن قرار دارد. یعنی اگر بحث لغت و واژه رو بردارید این بحث ها برداشته میشه. حتی قواعد علوم قرآنی اطراف این هست. مثلا قواعد مربوط به تشبیه اطراف مواجهه ی واژگانی با قرآن هست. حول واژه ها میچرخه. شما میگید که این جمله که حاوی این واژگان است بواسطه‌ی این کلمه به این مفهوم که در این جمله و بواسطه ی ای واژگان معرفی شده است به هم تشبیه شده اند. تمام بحث اِعراب بخاطر واژه ها و حول واژه ها است. پس ما فعلا مسامحتاً علوم قرآن رو میگذاریم برخورد واژگانی با قرآن البته با یک سری تسامح و تساهل که اینجا میگذاریم. این بحث یک سری حاشیه ها داره.
مواجهه با قرآن با دید آیاتی
آیا میشه یک برخورد آیاتی با قرآن تعریف کرد؟( نه برخورد واژگانی ) برخورد آیاتی با قرآن بدون بستر واژگانی. البته ممکن هست از ریل بحث واژگانی بهره ببره ولی اصل مطلب و محور مطلب برخورد آیاتی با قرآن باشه. در بحث برخورد واژگانی ا ینطور هست که شما با قرآن مواجه میشی با نگاه اینکه قرآن حاوی واژگان مختلف هست و این واژگان تشکیل جملات داده اند، تشکیل آیات داده اند، فراز های قرآنی و بعد شما بواسطه ی این واژگان، این جملات و بواسطه ی اونها این مفاهیم رو متوجه میشی. پس در نگاه واژگانی قرآن حاوی واژه ها است. آیا میشه گفت که در نگاه آیاتی قرآن حاوی آیات است؛« وَ لا رَطْبٍ وَ لا يابِسٍ إِلاَّ في كِتابٍ مُبينٍ (59 الانعام) » این چه مواجهه ای با قرآن هست؟ جستجوگر هر چیزی در قرآن بودن ولو« رطب و یابس » این چه مواجهه ای است که اینها در اون دیده بشه. آیا مواجهه ی واژگانی است؟ « تِلْكَ آياتُ اللَّه » اون آیات خداست. این چه نوع مواجهه ای است؟ چه نوع مواجهه ای است که در اون نگاه محور دیدن آیات خدا است نه دیدن واژه ها و در بستر واژه ها آدم دنبال بکنه بگه خب این واژه ها شده اند این جملات و این جملات هم شماره گذاری شده اند و همه ی شماره ها یک آیه هستند. بله بایستی ما بدانیم که قرآن چه تبیینی از خودش داره. میفرماید«ذلِكَ الْكِتابُ لا رَيْبَ فيهِ هُدىً لِلْمُتَّقينَ (2البقرة) » آیا در اینجا« ذَلِکَ الکِتَاب » به مفهوم اون مکتوبه است؟ اون مکتوبه ای که به لسان عربی است و در ادامه ی این منظور آیا منظور اون واژه های عربی در کنار هم گذاشته شده است؟ اینها باید بررسی بشه. طبق ظاهر این آیات در ابتدای سوره بقره مطرح هست که« الم(1) ذَالِكَ الْكِتَبُ لَا رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِّلْمُتَّقِينَ(2) » آیا میشه از این برداشت کرد که اون قرآنی که دارای اون واژه ها است. بر فرض حدود صد و پنجاه هزار واژه در قرآن هست اون قرآنی که صد و پنجاه هزار واژه داره، ترکیب اون واژه ها مدنظر هست؟ آیا « الف لام میم » یعنی صد و پنجاه هزار واژه ی قرآنی که تشکیل کتاب داده اند و اینجا گفته میشه که« ذلِكَ الْكِتابُ » اون کتاب هست؟ نحوه ی تعامل چی میتونه باشه؟ آیا اینجا کتاب یعنی آیات؟ مجموعه ای از آیات؟ آیا در اینجا کتاب یعنی مجموعه ای از لغات و واژه ها؟ آیا منظور واژه ها هست و بخاطر بهره بردن از واژه های قرآنی که تشکیل جملات و بالتبع مفاهیم رو میدن بایستی ایمان به غیب داشت، اهل اقامه نماز بود و ایتاء زکات کرد بایستی ایمان به« بمِا أُنزِلَ إِلَيْكَ وَ مَا أُنزِلَ مِن قَبْلِك » داشت؟ بله اینها مواردی است که باید در بحث قرآن دنبال بشه.
تعریف کار: قرائت قرآن برای مخاطبان مدنظر قرآن با استفاده از فن‌آوری‌های صوتی
یک مطلب دیگر هم در مورد اون کار صوتی در قرآن خوب هست که اونکار صوتی دنبال بشه و با لحن های مختلف و با فن آوری صوتی در موقعیت گذاری مخاطب کار قرائت قرآن انجام بشه. نکته اینکه لحن های قرآنی به مخاطب مربوط هست. یعنی همیشه نمیشه گفت که لحن این آیه اینطور هست و وابسته به این هست که مخاطب چه کسی باشه. پس خوب هست که در کار صوتی ابتدا مخاطب بعنوان مثال یک سوره ی کوچک شناسایی بشه و مخاطب هاشون شناسایی بشه و برای همه ی مخاطب ها اون آیات قرائت بشه. یعنی اگر یک سوره ای چهار مخاطب داره چهار قرائت از این سوره وجود داشته باشه. در قرائات مختلف یک آیه برای مخاطب های مختلف نوع برداشت از اون آیه متفاوت هست، نوع تعریف اون جملات و آیات متفاوت هستند. این آیه برای برخی میتونه انباء باشه، برای برخی تذکر باشه و برای برخی هدایت باشه. بستگی به این داره که مخاطب آیه چه کسی باشه.
لزوم تبیین جایگاه سمع و بصر در نوع مواجهه با قرآن در دیدگاه علوم قرآنی و دیدگاه آیاتی
یک نکته ی دیگر در بحث مواجهه ی با قرآن این هست که بستگی داره که ما خودمون رو چگونه مخاطب قرآن قرار بدیم. این هم یک سرنخ برای ورود به بحث مواجهه ی با قرآن است« ما چه مخاطبی از قرآن هستیم؟ چگونه مخاطب هستیم؟ » مخاطبی که شنوا هست و گوش داره؟ آیا گوش داره؟ آیا میشنود؟ چی میشنود؟ مخاطبی که بینا هست و بصیرت داره، چی میبیند؟ آیا میشه تعاملی بر اساس بصیرت با قرآن ایجاد کرد؟ آیا میشه تعاملی بر اساس تلاوت با قرآن ایجاد کرد؟ اینها کجا تعریف میشه؟ در کدام یک از ریل گذاری ها تعریف میشه؟ آیا میشه تعاملی بر اساس قرائت تعریف کرد؟ ممکن هست که شما بفرمایید که بخشی از تعامل بر اساس قرائت یا تعامل بر اساس قرائت همین تعاملی است که وجود داره یعنی" میخوانیم ". اگر قرائت رو به مفهوم خواندن بگیریم یعنی آیات و جملات قرآنی رو میخوانیم و تجزیه و تحلیل میکنیم. تلاوت کجاست؟ بصیرت کجاست؟ سمع کجاست؟ ما از اون بحث صوتی میخواهیم بحث سمع رو دنبال کنیم" تعامل سمع انسان با قرآن ". که بسیار هم در قرآن مورد تاکید هست. در مورد قرآن چندتا مطلب مطرح هست؛ قرآن را قرائت کنید؛ اینکه بخوانیم. تلاوت کنید، سمع کنید، بصیرتش کنید. آیا در بحث ریل علوم قرآن بحث سمع قرآن پررنگ هست؟ چی هست؟ تعاملش کجاست؟ تعامل بر اساس سمع کجاست؟ در علوم قرآن بنظر میرسه که مهم ترین موضوع بحث خواندن جملات قرآنی است یعنی بحثی نزدیک به قرائت، بحثی در فضای قرائت قرآن.
