همه مومنان بیدار در همه زمان‌ها، مخاطبان آیه اول سوره ماعون
در سوره ماعون خداوند میفرماید که أعوذُ باللهِ منَ الشیطانِ الرجیمِ« بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ، أَ رَءَيْتَ الَّذِى يُكَذِّبُ بِالدِّينِ(1) » آیا دیدی کسی را که دین را تکذیب کرد؟ خداوند داره سوال میپرسه و مخاطب این آیه همه ی مومنین هستند و در اوج رسول الله صلوات الله علیه و آله هستند ولی مخاطب همه ی مومنین، همه هستند. آیا دیدی؟ شما یا پاسخ میدی بله یا پاسخ میدی نه. آیا این سوال فقط مربوط به کسانی است که در گذشته دین رو تکذیب کردند؟نه! در کل زمان و در زمان خودت هم هست. اینجا یعنی مومن بیدار، مومن هشیار، مومن متوجه به کسانی که دین رو تکذیب میکنند نه مومنی که رفته در گوشه ای و نماز میخونه لذا در ادامه میفرماید که« فَوَيْلٌ لِّلْمُصَلِّينَ(4) » وای بر کسانی رفته اند در یک گوشه ای خزیده اند و از سر ریا دارند نماز میخوانند و نمبینند که یک کسانی دارند دین رو تکذیب میکنند. این برای اونها مهم نیست. میگن آقا رها کنید اینها رو بگذارید ما به نماز و مساجد مون بپردازیم. بگذارید به اینها بپردازیم و کسانی که دین رو تکذیب میکنند رو نمیبینند.
درسی اجتماعی از سوره ماعون: اگر همه روز به نماز بایستی ولی درد جامعه را نبینی فایده‌ای ندارد
لذا خداوند میفرماید که« أَ رَءَيْتَ الَّذِى يُكَذِّبُ بِالدِّينِ » آیا اون فردی که دین رو تکذیب میکنه رو دیدی؟ شما باید اینجا پاسخ بدی بله. سوال خداست و نمیتونی پاسخ ندی. یا باید بگی بله یا بگی نه. اگر پاسخ بدی نه منفی هستی. این سوال خدا حاکی از این هست که باید ببینی. چرا چشمت باز نیست؟ چرا توجه نمیکنی که کسانی که دین رو تکذیب میکنند رو ببینی، کسانی که یتیم سازی میکنند و یتیم رانی میکنند. کسانی که مسکین سازی میکنند و برخورد بدی با مسکین دارند. چرا اینها رو نمیبینی؟ این یک فرهنگ اجتماعی بزرگ هست و کلی حرف اجتماعی و جامعه شناسی در این سوره وجود داره. فرهنگ اجتماعی مومنین در این سوره وجود داره. آقای مومن، انسان مومن باید ببینی، باید ببینی. اینکه من مشغول نماز و روزه ی خودم هستم این پاسخ نیست. اگر مشغول این ها باشی و این تکذیب رو نبینی« فَوَيْلٌ لِّلْمُصَلِّينَ ». اگر صبح تا شب مسجد باشی، مشغول نماز باشی و این رو نبینی « فَوَيْلٌ لِّلْمُصَلِّينَ » خیلی عجیب هست.
رفتارهای ناصحیح اجتماعی به خاطر تکذیب دین
اینکه اینجا مطرح هست که« فَذَالِكَ الَّذِى يَدُعُّ الْيَتِيمَ(2) » چرا اینجا مطرح هست؟ قبلش« تکذیب دین » مطرح هست، اگر تکذیب دین صورت گرفت در ادامه یتیم سازی اتفاق می افته و بعد هم یتیم رانی. بخاطر تکذیب دین هست که رفتار بد با یتیم ایجاد میشه، بخاطر تکذیب دین هست که رفتار بد با مسکین ایجاد میشه. لذا خداوند میفرماید که« أَ رَءَيْتَ الَّذِى يُكَذِّبُ بِالدِّينِ(1)» آیا کسی که دین رو تکذیب میکنه رو دیدی؟
سوره ماعون ملاک اهل بهشت یا اهل ویل بودن برای مومنان در قیامت
شاید بشه گفت این سوال سوالی است که خداوند در قیامت از مومنین هم بپرسه که آیا دیدی؟ پاسخ انسان ها چه خواهد بود؟ آیا میتونن پاسخ بدن که نه! شما فضایی رو تصور کنید که این سوره در قیامت میخواد اعمال بشه؟ همه چیز رو بگذارید کنار و فقط این یک سوره میخواد اعمال بشه. هر کسی از این سوره عبور کرد بهشت و هرکسی عبور نکرد « ویل ». این سوره قرار هست که برای مومنین اعمال بشه. یک سوال پرسیده میشه و اون این هست« أَ رَءَيْتَ الَّذِى يُكَذِّبُ بِالدِّينِ(1) » ولو نماز خوان باشی ولو اهل نماز و روزه باشی باید به این سوال پاسخ بدی. اگر میفرمایی که نه اون موقع میفرمایند که«فَوَیلٌ » برو در وَیل. اینجا باید مفهوم انقلابی بودن و مفهوم توجه به دیگران، توجه به دشمن، توجه به پیرامون رو دنبال کرد براساس آیه قرآن. برای خدا خیلی مهم هست.
سوره ماعون، بیان بصیرت در دشمن‌شناسی
بصیرت جامعه ی مومنین رو اینجا باید دنبال کرد، بصیرت در دشمن شناسی رو باید اینجا دید. میفرماید« فَوَيْلٌ لِّلْمُصَلِّينَ(4) الَّذِينَ هُمْ عَن صَلَاتهِِمْ سَاهُونَ(5) الَّذِينَ هُمْ يُرَاءُونَ(6) وَ يَمْنَعُونَ الْمَاعُونَ(7) » کسانی که نمازشون در ملأعام هست یعنی در صحنه ی اجتماع حضور دارند. میفرماید« الَّذِينَ هُمْ يُرَاءُونَ » در ملأ اجتماع حضور دارند و دیده میشوند هم خودشون رو نشون میدن و هم دیگران رو میبینند. در عبادت در دین، در دینداری در نماز که از شاخصه های مهم دین داری هست اصرار دارند که دیده بشوند و در صحنه ی اجتماع حضور داشته باشند. ولی همین افراد کسانی که دین رو تکذیب میکنند رو نمیبینند خودشون رو به ندیدن میزنند، یتیم ها و مسکین ها رو نمبینند. اینجاست که نماز هاشون قیمتی نداره« الَّذِينَ هُمْ عَن صَلَاتهِِمْ سَاهُونَ » نماز برای اینها« سهو » هست.
طبق سوره ماعون، از آثار نماز باید حضور موثردر جامعه باشد
هم بسیار ساده انگارانه به این نماز پرداختند و هم از این نماز اثر خاصی نمیگیرند. از یک جایی معلوم میشه یکی از مهم ترین آثار نماز باید این باشه دیدن « الَّذِى يُكَذِّبُ بِالدِّينِ» دیدن « الَّذِى يَدُعُّ الْيَتِيمَ » دیدن « وَ لَا يحَُضُّ عَلىَ طَعَامِ الْمِسْكِينِ » یکی از مهم ترین آثار نماز باید این باشه. نماز رو باید اینجا معنا کرد. اگر کسی اینها رو ندید« فَوَیل » وَیل برای او هست ولو نمازگذار باشه.
باید به نماز به گونه‌ای پرداخت که عممود دین فرد باشد
بله در این سوره وقتی مطرح هست که« الَّذِينَ هُمْ عَن صَلَاتهِِمْ سَاهُونَ » یعنی این افراد نسبت به نمازشون سهوکننده هستند. خب باید چی باشند؟ باید« عَمد » کننده باشند، یعنی« عامدون » باشند. مقابلش این هست یعنی« الصلاۀ عمود الدین » نماز باید عمود دین باشه. مومن باید جوری به نماز بپردازه که نمازش عمود دین باشه. میشه طوری به نماز پرداخت که نماز او عمود دین نباشه، اینکه هرکسی به نماز پرداخت پس او عمود دین داره این درست نیست نه! بعضی ها به نماز میپردازند و نماز اونها سهو هست عمود نیست. نوع پرداختن اونها، نوع بهره بردن اونها از نماز ساهون هست عامدون نیست. جوری به نماز نمیپردازند که نماز تکیه گاه دین اونها و عمود و پایه ی دین اونها باشه، ستون دین شون باشه اینگونه نمیپردازند. یکی از مهم ترین موضوعات که نماز رو به سمت عمود بودن در دین میبره دیدن« الَّذِى يُكَذِّبُ بِالدِّينِ » هست. اگر مومنی اگر نمازگذاری افراد یا فردی را که دین رو تکذیب میکنند رو نمیبینه و برای او دین اون فرد یا افراد مهم نیست نمازی که میخونه ستون دینش نیست. اینکه مطرح میشه نماز ستون دین است این برای همه نیست وابسته به این هست که چگونه به نماز بپردازی. تا چی ببینی؟
اهل بصیرت بودن، ویژگی نمازگزار واقعی در سوره ماعون
نماز خوان واقعی، نماز خوان خدایی رو میخواهیم بشناسیم در این سوره بشناسیم. یکی از مهم ترین ویژگی ها و معیار های نمازخوان های واقعی، نماز خوان های درست، نمازخوان های مورد تایید خدا در این سوره مطرح هست. توقعی که خدا از نمازگذار داره؛« آقای نمازگذار، انسان نمازگذار ببین، ببین کسی رو که دین رو تکذیب میکنه. احوالات ایتام رو ببین، احوالات مسکین رو ببین، نحوه ی برخورد هایی که با ایتام دارند رو ببین، نحوه ی برخورد هایی که با مسکین ها میشه رو ببین، اینها رو ببین. بله نماز خوان بی‌خیال قبول نیست. نمازخوان باید اهل نگرش و بصیرت باشه، اهل دیدن صحیح و اهل دیدن عمیق باشه. « أَ رَءَيْتَ » ببین، یک دیدن عمیق، یک دیدنی که در شما یک رای و نظر ایجاد کنه، شما رو به یک سمتی بکشونه. « أَ رَءَيْتَ » یعنی ببینی که نظر بدی. ببینی که جبهه ات رو معلوم کنی کدام طرف هستی؟
