عبودیت، استعانت و طلب هدایت به صراط مستقیم در بستر حمد
1394/06/19
عبودیت، استعانت و طلب هدایت به صراط مستقیم در بستر حمد
پنجشنبه- 26 ذی القعده 1436- حکیم
اللهم صل علی محمد و آل محمد وعجل فرجهم
بسم الله الرحمن الرحیم توکلت علی الله
چند کلامی در مورد سوره حمد صحبت کنیم و در مورد حمد خدا.
بسم الله الرحمن الرحیم و توجه به نشانه‌های خداوند در سوره حمد برای اهل حمد شدن
در سوره حمد داریم که «بسم الله الرحمن الرحیم». در مورد این آیه در گذشته شاید مقداری صحبت شده .آدم وقتی میخونه «بسم الله الرحمن الرحیم» ابتدا متوجه نمیشه که داستان چیه، در آیه‌ی بعد میخونیم که «الحمد» بعد متوجه میشه که ماجرا چیه؟ ماجرا حمده. پس «بسم الله الرحمن الرحیم» بخاطر حمد، توجه به نشانه‌های خدا بخاطر حمد، بخاطر اهل حمد شدن.
«بسم الله الرحمن الرحیم»، چرا؟ «الحمد»، پس بخاطر حمد. «الحمد»، حمد برای کی؟ «الحمد لله»، حمد برای خدا، حمد برای «الله». حمد برای خدا در همه‌ی موقعیتها، در همه‌ی حالات، در همه‌ی احوالات، در هر کاری، در هر رفتاری، در هر موقعیتی، در هر فراز و نشیبی، در هر توجهی، در هر زمانی.
حمد برای خدا، به خاطر همه ربوبیّت‌هایش در همه عوالم
می فرماد که« الحمد لله» حمد داشته باش برای خدا، حامد باش برای خدا، برای الله. «اللَّهِ رَبِّ الْعَالَمِين» . حمد برای خدا، خدایی که رب عالمِین هست؛ از ابتدای عالمها الی آخر. هر ربوبیتی که در عالم هست، حمد برای خدا بخاطر همه‌ی این ربوبیتهای خدا. یه کسی ممکنه به یاد شما بیاره که خداوند آسمانها و زمین را خلق کرد« الْحَمْدُ لله ». خداوند در عالم ها در عالمِین این رفتار رو انجام داد« الْحَمْدُ لله »،خداوند در عالم ها این موقعیت ها رو قرار داد« الْحَمْدُ لله ». شناخت این ماجرا سخت و سنگین هست، آدم باید به موقعیت« حمد » برسه نسبت به همه ی ربوبیت هایی که خداوند داشته است.
حمد برای خدا، به خاطر الرحمن الرحیم بودن او
«لله» چی؟ «لله» که ویژگی اون «الرحمن الرحیم» هست، حمد برای خدا، خدایی که «الرحمن الرحیم» هست. بخاطر همه‌ی رحمانیتها، بخاطر هر چه رحیمیت هست، خدایی که رحیمیت داره.
حمد برای خدا، به خاطر مالکیت او بر قیامت
«الْحَمْدُ لِلَّهِ» ، « لِلَّهِ» «مَلِكِ يَوْمِ الدِّينِ»، اللهی که مالک یوم الدین هست، حمد برای خدایی که مالکیت داره در روز قیامت، آدم بلحاظ روحی وارد قیامت بشه و عظمت فضای قیامت را درک بکنه، مالکیت خدا در قیامت درک بکنه و بعد بگه که خدایا بخاطر مالکیت تو، «الحمد لله». حمد ادامه داره، «الْحَمْدُ لِلَّهِ»، «اللهِ» «رَبِ الْعَلَمِينَ»«الْحَمْدُ لِلَّهِ»، «اللهِ» «الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ» «الْحَمْدُ لِلَّهِ»، «اللهِ» «مَلِكِ يَوْمِ الدِّين». ربوبیت آسمانها و زمین، اگه توی اون فضا هستی حمد باید جریان داشته باشه، حمد اونجا هم هست، اگه با رحمانیت و رحیمیت مواجه هستی حمد این جا هم هست، اگه در فضای آخرت هستید حمد اونجا هم هست، بحث حمد اونجا هم مطرح هست. خدایا بخاطر این که در قیامت مالک هستی حمد تو میکنم، حمد برای تو هست، همه‌ی حمد برای الله هست، اللهی که «رَبِ الْعَلَمِينَ»اللهی که «الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ» اللهی که «مَلِكِ يَوْمِ الدِّين» هست، سه فضای بزرگ از خدایی خدا مطرح هست، «رَبِ الْعَلَمِينَ» «الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ» و «مَلِكِ يَوْمِ الدِّين».
ادامه حمد تا بهشت؛ هر چقدر انسان به ملیک مقتدر نزدیکتر شده و مالکیتش را بیشتر احساس می‌کند حمدش بیشتر می‌شود
خدایا هر اونچیزی که در همه‌ی این فضاها شایسته‌ی تو هست حمده. لذا ببنید ماجرای حمد تا بهشت هم هست، یکی ممکنه که از شما بپرسه که چرا بهشتی ها می‌فرمایند که «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَلَمِين» چرا می‌فرمایند؟ شما می‌فرمایید که در خود سوره‌ی حمد این مطرح هست، در سوره‌ی حمد مطرح هست که حمد «اللهِ» «رَبِ الْعَلَمِينَ»، حمد «اللهِ» «الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ» ؛ و حمد «اللهِ» «مَلِكِ يَوْمِ الدِّين». هر چی افراد به سمت ملیک مقتدر نزدیکتر میشند حمدشون بیشتر میشه، خوبان وقتی به سمت ملیک مقتدر نزدیکتر میشند و مالکیتش را حس میکنند حمدشون بیشتر میشه، لذا تو شایسته‌ی حمدی، هر چی بیشتر این را درک میکنند حمدشون بیشتر میشه.
در ادامه‌ی سوره‌ی حمد سه رفتار برای ما مطرح هست، خدایا حمد برای تو هست، چرا؟ چون تو « رَبِ الْعَلَمِينَ» هستی، «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبّ الْعَلَمِين»، « رَبِ الْعَلَمِينَ» هستی پس حمد برای تو هست، «الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ» هستی حمد برای تو هست، «مَلِكِ يَوْمِ الدِّين» هستی حمد برای تو هست.
خطاب به خدا، حالا خدایا «إِيَّاكَ» خطاب به خدا صحبت میشه، «ِايَّاكَ نَعْبُدُ» من تو را عبادت میکنم، کار تموم میشه، با عبادت کار تموم میشه؟ نه! «ايَّاكَ نَعْبُدُ وَ إِيَّاكَ نَسْتَعِينُ» و از تو استعانت می‌گیرم، عبادت، استعانت، «اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيم» طلب هدایت، طلب هدایت به صراط مستقیم.
عبودیت بدون استعانت، مشکل شیطان
شیطان یکی از ایرادات اصلیش طبق آیات سوره‌ی حمد اینه که عبد بود ولی فقط عبد بود استعانت نداشت و بخاطر نداشتن استعانت اصلا نتونست به موضوع به هدایت به صراط مستقیم وارد بشه، موضوعاتی مثل توکل، مثل توسل و صفاتی مثل خاشع بودن، خاضع بودن، تکبر نداشتن اینها همه ذیل بحث استعانت وجود داره، کسی که تکبر داره نمیتونه استعانت داشته باشه، کسی که مقروره نمیتونه استعانت داشته باشه.
عبودیت به همراه استعانت، مسیر طلب هدایت به صراط مستقیم
میگه که من سالها عبادتت کردم، اینجا هنوز منیت مطرح هست، نمیگه که خدایا من عبادت کردم ولی به چشمم نمیاد، تو باید کمک بکنی، تو باید دستم را بگیری، استعانت، تو باید کمکم کنی، تو باید دستم را بگیری، تو باید نمره بدی، تو باید قیمت قائل بشی، تو باید نگاه کنی، اگه تو نگاه نکنی قیمتی نداره، در عبادت فرد عبادت میکنه، در استعانت نابود میشه، خودش را هیچ میکنه، عبادت میکنه و بعد خودش را هیچ میکنه، خدا من هیچی نیستم! من کجا و رفتار شایسته در قبال تو کجا؟! کسی که عبد باشه به صرف هزاران سال عبادت و با تکیه‌ی بر هزاران سال عبادت نمیتونه به سمت صراط مستقیم بره، به صراط مستقی راهی نداره، باید بشکنه، باشد خاشع بشه، باید خاضع بشه، باید منیتش بره، باید منیتش کنار بره، خدایا هر چی هست محبتهای تو هست! اگه رحمانیت تو نباشه من نمیتونم کاری بکنم! اگه رحیمیت تو نباشه چیزی دست من نیست! این را صفتش بکنه و بعد بگه که « اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيم» میشه من را هدایت کنی به سمت صراط مستقیم؟! میشه یه راهی نشون بدی که من اگه تو اون راه برم و قدم بردارم برم به صراط مستقیم. در قیامت صراط مستقیم تو نمایان میشه، خدایا! در قیامت صراط مستقیم نمایان میشه، تصور کنید که یه قله‌ای هست که خوبان عالم در اون قله هستند، بهترین اشیاء عالم در اون قله هستند و انسان ها هم پائین این قله هستند، پاین این دامنه های کوه هاستند، برای رفتن به قله یک راه باید باشه، اون راه« صراط مستقیم » هست. من در دنیا این رو نمیبینم ولی در قیامت این نمایان میشه، این رو میبینم. اگر این راه رو پیدا نکرده باشم، اگر در این راه نباشم نمیتونم به سمت اون قله برم.
خدایا! آیا میشه در همین دنیا من رو به صراط مستقیم هدایت کنی؟ وقتی آیه« اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ » در سوره حمد رو میخونیم این فضا باشه که: " خدایا! آیا میشه در همین دنیا من رو به همین صراط مستقیم هدایت کنی؟ هرچند نمیبینمش، هرچند حجاب های دنیا باعث شده نمیتونم ببینمش ولی تو در این دنیا من رو به صراط مستقیم هدایت کن."
عبودیت، استعانت و طلب هدایت به صراط مستقیم در فضای حمد خدا
بله پس سه رفتار برای ما در سوره حمد وجود داره، سه رفتار برپایه ی یک معرفت رفتاری، معرفت رفتاری حمد هست« حمد برای خدا ». همه ی عالم در همه ی زمان ها، و بخاطر همه ی رفتارهای خدا حمد برای خدا هست.
حالا من هم که میخوام رفتارم کنم در فضای حمد خدا رفتار میکنم، عبادت خدا در فضای حمد خدا، برپایه ی حمد خدا، استعانت از خدا بر پایه ی حمد خدا، از خدا طلبکار که نیستی. طلب هدایت به صراط مستقیم براساس حمد خدا. پس سه رفتار ما انسان ها در سوره حمد که بر پایه ی یک معرفت رفتاری وجود داره رفتار« عبادت»،« استعانت » و « طلب هدایت به صراط مستقیم ».
عبودیت ذیل «رب العالمین»، استعانت ذیل «الرحمن الرحیم» و طلب هدایت به صراط مستقیم ذیل «مالک یوم الدین»
( داخل پرانتز یک نکته ی ذوقی هم مطرح کنیم که شما این سه رفتار رو بگذارید ذیل اون سه صفت خدا؛ عبادت ذیل رب العالمین، استعانت ذیل الرحمن الرحیم و طلب هدایت به صراط مستقیم ذیل مالک یوم الدین.
سوره حمد تذکری برای استعانت و دوری از منیت در پیشگاه الهی
بله دوستان درس بگیریم، این ظاهر سوره حمد هست، حداقل روزی ده بار در نماز های واجب موظف هستیم که سوره حمد رو قرائت کنیم. دوستان این ظاهر سوره حمد هست« إِيَّاكَ نَعْبُدُ »من تو رو عبادت میکنم. در ادامه اش میفرماید که« إِيَّاكَ نَسْتَعِين »؛ آیا واقعا اینجوری هستی؟ « إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَ إِيَّاكَ نَسْتَعِينُ » بعدش میفرمایی که« اِهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ »حالا من رو به صراط مستقیم هدایت کن، طلب هدایت میکنی. دوستان انسان وقتی به« إِيَّاكَ نَسْتَعِينُ » میرسه اون موقع یعنی دیگه" مَنیّت " نیست. همون موقعی که در نماز ایستاده، همون موقعی که یک نماز بسیار با صفا و با حال میخونه و گمانش این هست که الان داره یک عبادت بسیار ویژه انجام میده و تا قبل نمازش هم بسیار خوب سپری کرده است. وقتی به« إِيَّاكَ نَسْتَعِينُ » میرسه باید شکسته باشه، خدایا! این که دیدی الان تا اینجا اومدم، دیدی؟ من هیچی ندارم ها! یک دفعه فکر نکنی دارم نماز میخونم، یک دفعه فکر نکنی دارم عبادت میکنم، یک دفعه فکر نکنی یک چیزی سرم میشه ها! خدایا! تو با رحمانیت و رحیمیتت با من برخورد کن. إن شاء الله که خداوند توفیق بده که ما به معنای واقعی و عملی حداقل درجه ای از سوره حمد رو درک کنیم.
برمحمد و آل محمد صلواتی بفرستیم. أللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم.
