خب مطلبی عرض کنیم با عنوان« چرا روزه در ماه مبارک رمضان»؛
بسم الله الرحمن الرحیم توکلت علی الله
تقوا، مقوله‌ای گسترده در قبال موضوعات مختلف و نه فقط ترک محرمات و انجام واجبات
خداوند در قرآن ما رو به مقوله ای به عنوا« تقوا » دعوت کرده است، وقتی تقوا رو در آیات قرآن دنبال میکنیم میبینیم که تقوا در درجات مختلفی و نسبت به مقولات مختلف و در قبال موضوعات و مقولات متعدد مطرح هست.
« تقوای الله »،« تقوی نسبت به برخی از مقاطع قیامت»،« واتَّقُوا یَوماً ؛ تقوا نسبت به یک دوره هایی».
خلاصه اینکه دامنه ی تقوا، مقوله ی تقوا بسیار گسترده است، ما نسبت به مقولات متعدد، در جایگاه های گوناگون دعوت به تقوا شده ایم.
در آیات قرآن گاهی خداوند ماجرایی رو مطرح میکنه و بعد در انتهای ماجرا انسان ها رو دعوت به تقوا میکنه.
تقوا در مورد چه موضوعی؟ لزوم پیدا کردن موضوع مورد نظر در تقوا
اونجا مقوله ای مدنظر هست، وقتی که ما آیه تقوا رو میخونیم همینجوری نخونیم که خداوند ما رو دعوت به تقوا کرده است یعنی آدم خوبی باشیم، یعنی گناه نکنیم. این آیات رو اینطور نخونیم.
از خودمون بپرسیم که« تقوا نسبت به چه چیزی؟ »، بپرسیم که این آیه ما رو دعوت به تقوا نسبت به چه چیزی کرده است؟ اونرو پیدا کنیم، اونجا تذکر تقوا نسبت به اون ماجراست.
عمدتا در جامعه تقوا مترادف شده با ترک محرمات و انجام واجبات در برخی از مقولات احکام شرعی محدود شده است. یک مقدار که گسترده تر میشه به برخی از موضوعات اخلاقی هم وارد شده است.
مطابق آیات ابتدایی سوره بقره، تقوای در قبال کتاب: ایمان به غیب و اقامه صلاۀ و ...
ببنید در اوایل سوره بقرة خداوند گروهی از متقین رو مطرح میکنه« ذلِكَ الْكِتابُ لا رَيْبَ فيهِ هُدىً لِلْمُتَّقينَ (2 البقرة ) »
متقین چه کسانی هستند؟ «الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ ».
با تعجب میگیم که خدایا! ما فکر میکردیم که متقین کسانی هستند که گناه نمیکنند، کسانی که ترک محرمات میکنند. مثلا کسانی که از چشمانشون محافظت میکنند، کسانی که از گوششون محافظت میکنند. آخه چرا اینها رو مطرح نمیکنی؟
خداوند میفرماید که متقین کسانی هستند که« الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَ يُقِيمُونَ الصَّلَوةَ » الی آخر.
پس اینجا تقوا نسبت به موضوعی مطرح هست و تقوا پیشه کردن توضیح خاص خودش رو در این مقوله داره.
در اینجا تقوا پیشه کردن یعنی ایمان به غیب، یعنی اقامه صلاة، یعنی انفاق، یعنی ایمان به« بِمَا اُنزِلَ إلَیک »، یعنی ایمان به« بِمَا اُنزِلَ مِن قَبلِک» یعنی یقین به آخرت.
مقوله ای مطرح هست و تقوا نسبت به اون مقوله یعنی این رفتارها.
مفهوم تقوا: رعایت شرایط لازم و پرهیز از شرایط زائد و مضر نسبت به یک مقوله
هرکدوم از این ها که نباشه اون وقت نسبت به اون مقوله، در قبال اون مقوله متقی نیستی.
مثالش اینطور هست که وقتی شما نسبت به یک موضوعی( مثلا میخواهید بروید خدمت مقام معظم رهبری) یک سری مقدمات فراهم میکنیم، شکل ظاهرت رو به شکل خاصی در میاری، اگر پیش دوستانت با پیراهنی آستین کوتاه بودی، اونجا اینطوری نمیری، شرایطی رو در قبال این موضوع احراز میکنی، اگر این کار رو نکنی به شما گفته میشه که شما نسبت به این موضوع بی تقوایی کردی.
پس از یک جهت تقوا میشه« احراز یک سری شرایط لازم و پرهیز از یک سری شرایط زائد و بی ربط و مضر نسبت به یک مقوله ای که نیاز هست در قبال اون رفتاری وجود داشته باشه».
پس این جمع بندی رو داشته باشیم؛
« تقوا نسبت به یک مقوله مطرح است، نسبت به یک مقوله تقوایی خاص ان مقوله مطرح است ».
مثلا جمع خدایی، نسبت به مقوله ی جمع خدایی تقوای در قبال جمع خدایی مطرح است( این بحث در قرآن مطرح هست). گفته میشه که فلانی! نسبت به جمع خدایی تقوا داشته باش. میگه:" من که تقوا دارم، من نمازم رو میخونم، من سعی میکنم محرمات رو ترک کنم، از چشمم محافظت میکنم".
میگیم باشه، اما اینکارها تقوا نسبت به یک چیز دیگری است، نسبت به جمع خدایی تقوا داشته باش. اون تقوا بهره مندی خودش رو داره، برای بهره مندی از جمع خدایی، تقوای در قبال جمع خدایی نیاز هست.
شاید ما کمتر اینطور به تقوا نگاه کرده باشیم، وقتی برای ما تقوا مطرح هست، ما به یک موضوعات خاص توجه میکنیم.
در ذهنمون این موضوع قرار بگیره که« تقوا نسبت به چه موضوعی؟ تقوا برای رفتار در قبال چه موضوعی؟ تقوا برای بهره مندی از چه موضوعی؟»
« تقوا یعنی سپر گرفتن، شما در قبال یک مقوله ای، برای ورود به یک مقوله ای، برای بهره مندی از یک موضوعی نیاز داری که سپر بگیری، سپر بگیری که چی بشه؟ نیاز داری که سپر بگیری برای اینکه موضوعات، شرایطی که مناسب بهره‌مندی از این مقوله نیست به شما اصابت نکنه، در پیرامون شما قرار نگیره، در رفتارهای شما قرار نگیره و سعی کنی که شرایط لازم رو برای بهره مندی از اون موضوع احراز کنی ». این مجموعه یعنی تقوا در قبال اون مقوله.
خب بحث رو خلاصه کنیم، ماجرای تقوا در آیات قرآن نسبت به مقولات مختلفی مطرح هست از جمله ی اون مقولات« قرآن؛ کتاب خدا » هست. این موضوع تقوای خودش رو میخواد.
گفته میشه:" آقا! باور کنید من مواظب چشمم هستم، من مواظب گوش هام و زبانم هستم. میگیم خیلی خوب هست. گفته میشه:" آیا من متقی هستم"؟
میگیم شما نسبت به این مقوله، در این درجه متقی هستی.
گفته میشه:" خب پس چرا من از قرآن هدایت نمیگیرم؟"
میگیم:" بهره مندی از قرآن تقوای خودش رو میخواد"« تقوای در قبال قرآن» .
باور به «لا ریب فیه» بودن قرآن، از مصادیق تقوای در قبال قرآن
یکی از موضوعات تقوای در قبال قرآن در همون آیه دوم سوره بقرة مطرح هست« لَا رَیبَ فِیه». هیچ« رَیبی » در قرآن نیست. باور به این موضوع تقوا در قبال قرآن هست.
روزه ابزاری عام برای تقوا در موضوعات مختلف از آن‌جمله: در قبال قیامت ، فقرا ، ترک محرمات و ...
در ماه مبارک رمضان خداوند مومنین رو دعوت به روزه کرده است، در آیه183 سوره بقره خداوند میفرماید که أعوذ بالله من الشیطان الرجیم« يَأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلىَ الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ(183 البقره)»
ای کسانی که ایمان آوردید، ای مومنین( خطاب آیه به مومنین هست) ما روزه را برای شما هم مکتوب کردیم، یعنی در کتاب دین شما، روزه هم آمد.« كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ » یعنی در کتاب دین شما روزه هم آمد. روزه هم قرار داده شد همونجوری که در کتاب دین برخی ها قبل از شما قرار داده شده بود.
خب ما سوال می‌پرسیم که چرا؟ چرا روزه برای ما قرار داده شد؟ چرا روزه در دین اسلام برای مومنین قرار داده شد؟
در ادامه میفرماید که« لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ » شاید که تقوا پیدا کنید یعنی روزه قرار هست که در تقوا به مومنین کمک کند.
تقوا در قبال چه چیزی؟ آیا در اینجا تقوا در قبال موضوعی مدنظر خداوند هست؟ یا اینکه تقوا در قبال همه موضوعات مدنظر خداوند هست؟ در این آیه خداوند انحصاری نمیکنه. شما به دنبال چه جور تقوایی هستی؟ به دنبال هرتقوایی که هستی از روزه کمک بگیر برای اون تقوا. ایمان داشته باش، اول اهل ایمان باش و بعد از روزه کمک بگیر برای اون تقوا، برای احراز شرایط لازم در قبال یک مقوله.
در برخی از احادیث درباره ی« چرایی روزه گرفتن »مطرح هست که روزه برای این هست که شما رو به یاد روز قیامت بندازه.
این تقوا در قبال چه کسانی هست؟ تقوا در قبال قیامت هست. کسانی که مقوله ی قیامت براشون پررنگ هست و میخواهند که در قبال قیامت تقوا داشته باشند روزه به اونها کمک کنه برای تقوا در قبال قیامت.
یک کسانی ممکنه باشن که درانجام واجبات و ترک محرمات دارای ضعف هستند، روزه به اونها کمک کنه در اجرای این تقوا.
در برخی رو آیات مطرح هست که روزه بگیرید که به یاد فقراء بیفتید. این یعنی اینکه اون قسمتی از تقوا که« وَ ممِّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ( البقرة 3) » هست.
روزه یک میدان چند وجهی برای تقوا است. روزه یک کلید چند کاره هست برای تقوا. بستگی داره که چه مقوله ای پیش روی ما باشه، بستگی داره که چه مقوله ای برای ما پررنگ باشه و ما نیاز به تقوا در قبال اون مقوله داشته باشیم.
در اون مقوله میتونیم از روزه بهره مند بشیم برای احراز تقوا در قبال اون موضوع.
در ادامه ی آیات مربوط در سوره بقره خداوند بحث خاصی مطرح میکنه. تا اینجا بحث عمومی تری از روزه مطرح میشه، عنوان کلی مطرح میشه « روزه احتمال داره که شما را در تقوا یاری کند، میتونید از روزه برای تقوا بهره مند بشید( ممکن هم هست که نتونید)« لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ »، ممکن هست که توفیق پیدا کنید از روزه برای تقوا در قبال هرموضوعی که برای شما پررنگ هست بهره مند بشید.
خدایا! میشه من در قبال قیامت تقوا داشته باشم. خداوند میفرماید که باشه، بیا با روزه قیامت رو تمرین کن، با روزه به یاد قیامت باش. لذا در روایات این رو به ما یاد داده اند.
خدایا! آیا میشه من نسبت به مال دنیا تقوا داشته باشم؟ خداوند میفرماید که باشه بیا با روزه اینکار رو بکن.
روزه به خاطر بدست آوردن تقوا در قبال قرآن در ماه رمضان
بله در ادامه آیات خداوند موضوعی خاصی از روزه رو مطرح میکنه. در آیه 185 میفرماید که« شهَرُ رَمَضَانَ » یک ماهی هست که اسمش رمضان هست،« الَّذِى أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْءَانُ » در اون قرآن نازل شده است. یک ماه رمضان هست، در اون قرآن نازل شده. قرآن یکسری ویژگی ها داره، این قرآن اونجا یکسری ویژگی ها داره« هُدًى لِّلنَّاسِ » هدایت میکند. چه کسانی رو هدایت میکنه؟ ناس رو هدایت میکنه. « وَ بَيِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَى وَ الْفُرْقَانِ » . پس در اینجا خداوند یک ظرف رو مطرح میکنه بعنوان« شهر رمضان » و یک مقوله ی بسیار مرتفع با عنوان« قرآن » رو مطرح میکنه و در ادامه آثار قرآن رو مطرح میکنه که اولین آثار قرآن« هدایت » هست.
در ادامه میفرماید که« فَمَن شَهِدَ مِنكُمُ الشهَّرَ فَلْيَصُمْهُ » اگر از شما کسی با این« شهر » مواجه شد پس روزه بگیره.
در اینجا اختصاصا خداوند ما رو دعوت به روزه میکنه ولی در چه فضایی؟ در« فضای توجه به قرآن ».
یک مقوله ای رو مطرح میکنند با عنوان نزول قرآن و آثار قرآن در« شهر رمضان » در ادامه میفرمایند که هر کسی متوجه این ماه شد روزه بگیره.
قبل از این که این رو مطرح کنند برای ما که مخاطب هستیم چه چیزی پررنگ میشه؟ این پررنگ میشه که:" خدایا! آیا میشه از این قرآن ما بهره ببریم؟" چون خداوند بهره های قر آن رو مطرح میکنه« هُدًى لِّلنَّاسِ وَ بَيِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَى وَ الْفُرْقَانِ ».
خدایا! آیا میشه که ما هدایت ببریم؟ آیا هدایت قرآن برای ما هست؟ آیا« بَیِّنَات » قرآن برای ما هست؟ آیا فرقان بودن قرآن برای ما هست؟ پاسخش این هست که بهره بردن از این هدایت و بینات نیاز به تقوا داره.
خدایا! ما چه جوری وارد این تقوا بشیم؟« فَلیَصُمهَ » روزه بگیر.
پس در اینجا روزه بخاطر تقوا در قبال قرآن مطرح هست. در چه دوره ای؟« شهر رمضان ».
در اون آیه قبل روزه در هر دوره ای ممکنه مطرح بشه. برخی از روزه هایی که در ایام مختلف سال گرفته میشه در آیه 183 مطرح هست و در اینجا روزه در دوره ی« شهر رمضان » مطرح میشود. خب در آیه قبل خداوند فرموده بود که کل روزه ها بخاطر تقوا هست لذا در اینجا هم روزه بخاطر تقوا هست. بهترین مقوله ای که خداوند اینجا مطرح میفرمایند بحث قرآن و بهره بردن از قرآن هست پس روزه بخاطر تقوا هست« تقوا در قبال قرآن » . در« شهر رمضان » در ماه رمضان روزه بگیریم برای اینکه« متقی بشیم در قبال قرآن». چقدر روزه گرفتن ما رو به قرآن نزدیک میکنه؟ چقدر روزه گرفتن ما رو متوجه قرآن میکنه. چقدر در ایام مبارک رمضان سعی میکنیم که موضوعاتی که ما رو از قرآن غافل میکنه از خودمون دور کنیم؟ فلانی! روزه گرفتی؟ صبح شده تا شب. هر موضوعی که تو رو از قرآن غافل میکرده با آغوش باز ازش استقبال کردی. خب این روزه برای تو چه فایده ای داشته است؟ قیمت روزه در ماه رمضان به این هست که زمینه ای برای تقوا در قبال قرآن بشود. فلانی قبل از ماه مبارک رمضان بیشتر به قرآن میپرداخته نسبت به ماه مبارک رمضان. خب چه روزه ای گرفتی؟
عرض شد که تقوا یعنی اینکه نسبت به هر چیزی که رفتار مناسبی نسبت به اون مقوله مدنظر نیست سپر بگیریم. بخاطر همین هست که در ماه مبارک رمضان این قدر زیاد دعوت به قرآن شده ایم. در روایات اینقدر زیاد دعوت شده ایم که قرآن بخونید، اینقدر زیاد متوجه قرآن باشید، از قرآن غافل نشید.
حتی اگر شده یک وعده غذا نخورید و به قرآن بپردازید. چرا ناهار نخوریم؟ چرا در روز غذا نخوریم( این رو مثال عرض میکینم ها!) برای اینکه حتی اگر شده یک وعده غذا نخورید و به قرآن بپردازید. حتی اگر شده از طعام و غذا سبک تر باشید و به قرآن بپردازید.
غذای جسم نخورید و به قرآن بپردازید و بگید که خدایا! قرآن غذای روح ما هست. غذای جسم نمیخورم غذای روح میخوام. به قرآن بپردازید. این یعنی تقوا، تقوا در قبال قرآن.
این تقوا نیست ها! این زمینه ساز تقوا در قبال قرآن هست. اینها تازه زمینه ایجاد میکنه که آدم بره به سمت تقوای در قبال قرآن.
إن شاء الله که خداوند توفیق بده که در ماه مبارک رمضان زمینه ای در وجود ما ایجاد بشه به سمت تقوای در قبال قرآن. در ما اشتیاق نسبت به قرآن ایجاد بشه. در ما احتیاج نسبت به قرآن ایجاد بشه، خودمون رو محتاج به قرآن بدوینم.
اینها زمینه های تقوا در قبال قرآن هست. اینکه در ماه مبارک رمضان ما رو اینقدر زیاد به قرآئت قرآن دعوت کرده اند بخاطر این هست که توجه کنیم و اشتیاق به قرآن پیدا کنیم. احساس نیاز به قرآن پیدا کنیم.
إن شاء الله که خداوند بر توفیقات همه ی دوستان بیفزاید و همه ی ما رو بر سر سفره قرآن بنشاند و از نعمات با درجات بسیار بالای قرآن بهره مند کند و همه مون از متقین در قبال قرآن باشیم و با تقوای در قبال قرآن زندگی کنیم و از قرآن بهره ببریم.
بر محمد و آل محمد صلواتی بفرستیم أللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم
