سیری در معنای آیه دوم و سوم سوره توحید

بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحیِمِ

سیری در معنای آیه دوم و سوم سوره توحید

لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَد یعنی هیچ شیئی ذرّه ای از جنس خدا نیست

در معنای لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَد[الاخلاص112: 3] ، یعنی چیزی از جنس خدا، از وجود خدا در اشیاء وجود نداره. یعنی شیئی نیست که برگرفته از وجود خدا باشه، شیئی نیست که زمانی در لحظه ای بخشی از وجود خدا باشه و اکنون شیء دیگری باشد از جنس خدا. ما چنین شیئی نداریم. همه اشیاء، غیر الله هستند. همه اشیاء، غیر خدا هستند. غیر خدا هستند به این معنا که در هیچ شیئی از وجود خدا چیزی وجود نداره، از وجود خدا چیزی جدا نشده که در اون باشه و هیچ شیئی از جنس خدا نیست، از جنس الله نیست، از جنس اله نیست، از جنس الله رب نیست، از جنس الله الصمد نیست. هیچ شیئی اینگونه نیست. خدای متعال در مقام فعل، خدای متعال یعنی خدای احد، یعنی الله صمد، در مقام فعل، اولین معرفتی که شما باید داشته باشید این است که هیچ فعلی از خدا، هیچ رفتاری از جانب خدا، هیچ صادره ای از جانب خدا موجب این نیست که شیئی از جنس خدا باشه. شیئی از جنس خدا، خدای متعال به وجود بیاید. به هیچ وجه خدای متعال فاعلیت ندارد برای فعل یَلِد. برای فعل وَلَدَ، خدای متعال به هیچ وجه در این دو فعل فاعلیت ندارد. لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَد[الاخلاص112: 3] ، یعنی خدای متعال تقسیم نمی شود. یعنی خدای متعال جزء نمی شود. تکه تکه نمی شود. چیزی از او جدا نمی شود. هیچ چیزی در وجود او نیست که از او جدا بشود. هر آن چیز غیر از الله شیئی نیست که از وجود او جدا شده باشد. لَمْ يَلِدْ[الاخلاص112: 3] یعنی هر آن فعلی که خدای متعال انجام بده مثلا همه خلقت از ازل الی ابد، هیچ شیئی از وجود خدا کم نمی کند، جدا نمیشود.

درک الصمد در انتهای گام درک لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَد

خدای متعال صمد است یعنی تهی نیست. یعنی هیچ چیز از وجودش خارج نمیشه. هیچ ذره ای از وجود او پراکنده نمی شود. اینها که عرض می کنیم چون الفاظ کم است، نه اینکه ذره‌ای در وجود خدا هست ذراتی در وجود خدا هست، از وجود خدا جدا نمیشوند. وقتی شما گفتی لَمْ يَلِدْ[الاخلاص112: 3] به معنای این که هیچ چیزی از وجود خدا جدا نمیشود، خب میگی خود خدا چیه که هیچ چیزی از وجود او جدا نمی شود؟ خود خدا چیست که جز نمیشود، اجزاء نمیشود، منقسم نمیشود؟ یه پاسخ داره، الصمد، خدا الصمد است. اینکه گاهی ممکنه به الفاظی بیان کنیم هیچ شیئی، هیچ جزئی از وجود خدا جدا نمی‌شود، اینها به خاطر درک مطلب و در زمانی است که در جایگاه لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَد[الاخلاص112: 3] ، داریم صحبت می کنیم به خصوص در جایگاه لَمْ يَلِدْ[الاخلاص112: 3] صحبت می کنیم. وقتی شما به لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَد[الاخلاص112: 3] ، میرسی، معرفت لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَد[الاخلاص112: 3] رو کمی ادراک میکنی دیگه لفظ نداری برای خدا. خدا رو فقط با یک اسم می‌شود صدا کرد، می شود توصیف کرد، وقتی که شما با معرفت لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَد[الاخلاص112: 3] ، به خدای متعال نگاه می کنید، خدا رو فقط با یک اسم می‌شود صدا کرد، الصمد. این نیاز به توضیح دارد. گاهی مطرح می‌کنند الصمد یعنی پُر، یعنی غنی، یعنی چیزی که تهی نیست. اون رو باید در مقام خودش بحث کنیم. مسیر ورودش اینجاست. لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَد[الاخلاص112: 3] ، با این معرفت باید وارد شد.

لَمْ يَلِدْ یعنی تمام خلقت، آسمان ها و زمین و هرآنچه در بین آنهاست، و فراتر از آن چیزی از وجود خدا نکاسته اند

لَمْ يَلِدْ[الاخلاص112: 3] ، یعنی خدای متعال در مقام فعل هیچ شیئی از او خارج نمیشه. هیچ شیئی از او جدا نمیشه. خدا تقسیم نمیشه. هر آنچه هست مادون الله، غیر الله است. غیر الله است به این معنا که به هیچ وجه به هیچ گونه از وجود الله در اون شیء نیست که متعلق به اون شیء باشه. اون شیء به هیچ وجه برگرفته از وجود الله نیست. خدای متعال چقدر خلق داره؟ ممکنه شما بفرمایید خیلی زیاد، یه بخشیش رو بتونید اسم ببرید، از خلقت آسمانها و زمین. هر آنچه در آسمانها هست هر آنچه در زمین هست از ازل تا ابد و هزاران هزار آسمان ها و زمین، هزاران هزار فراتر از مفهوم آسمان ها و زمین که ما اصلاً فهم نداریم، نسبت به عنوان شون فهم نداریم. همه آن خلقتی که میتونیم اسم ببریم و می شناسیم، حداقل عنوانش رو بلد هستیم، نسبت به خلق خدا، نسبت به فعل خلق خدا، نسبت به آنچه که خدا خلق کرده، شاید بشه گفت صفر هست. این حجم از خلقت خدای متعال هیچ چیزی خدای متعال کم نمیکنه. هیچ چیزی از وجود خدای متعال جدا نمیکنه. هیچ باری برای او نداره. هیچ زحمتی برای او نداره. هیچ گونه مشقتی برای او نداره. ذره ای سختی برای او نیست، لَمْ يَلِدْ[الاخلاص112: 3] . ذره ای فشار برای او نیست. اصلاً نسبت به او کاملاً جدا هستند. خدای متعال برای خلق کردن در اشیاء چیزی از وجود خودش خارج نمی‌کند.

النّور اولین مخلوق خداوند هم به واسطه ی خلقت به خدا متصل است و ذره ای از جنس خداوند در وجود نیست

یک خط وجود دارد بین وجود خدا و هر آن چیز که غیر از خدا وجود دارند. اتصال همه اشیاء به خدا اتصال خَلَقَ الله است. هر شیء به هر شکلی که به وجود بیاید، با پدر و مادر از زمین، از هوا، از یک شیء دیگر، از کن فیکون[البقره2: 117] ، هیچ کدوم از این اشیاء به هر شکلی که به وجود می آیند، ولد خدا نیستند. یعنی هیچ چیزی از وجود خدا خارج نمی شه، کم نمی شه، زیاد نمیشه، هیچ باری برای خدا نداره. هیچ سختی نداره. هیچ فشاری نداره. به لحظه‌ای است. روح الله، روح القدوس، روح الامین، این ها از وجود خدا نیستند. رابطه این اشیاء با خدای متعال خَلَقَ الله است. این که عرض می شه خدای متعال در شیئی نیست یعنی چی؟ یعنی الله در شیئی نیست. از الله چیزی جدا نشده که شیئی به وجود بیاید ولی همه اشیاء به واسطه الله خلق شده اند. در اشیاء غیر الله چه چیزی هست؟ چه اثری از خدا هست؟ بله در اشیاء غیر الله در اولین و عالی ترین شیء غیر الله، اثر از خدا هست. در اشیاء پایین تر اثر از اشیاء بالاتر هست. مثلا خدای متعال در روایت داریم « اولُ ما خَلَقَ الله النور »، یا گفته میشه نوری. خدای متعال اولین چیزی که خلق کرد نور بود. یه بحث رابطه این نور با خدا چیست؟ اینجا باید بحث بشه. یا گفته میشه « اولُ ما خَلَقَ الله العقل ». باید بحث بشه رابطه این العقل با خدای متعال چیست؟ این عقل شیئی نیست که از وجود خدا جدا شده باشه. شما عقل را در وجود خدا پیدا نمی کنی. اصلا اونجا نیست. خب یه بحث اینجاست که رابطه این اشیاء اول، مخلوقات اول با خدای متعال چیست. بحث بعدی این میشه که رابطه سایر اشیاء با خدای متعال چیست؟ عمده رابطه سایر اشیاء با خدای متعال، رابطه با اشیاء اول هست. رابطه شما با خدای متعال چیست؟ میشه رابطه شما با النور، رابطه شما با العقل. شما با خدای متعال رابطه میگیری. وقتی گفته میشه الله نور السماوات و الارض، خدا نور آسمانها و زمین است، نور چیه؟ نور خلق خداست. نور در وجود خدا نیست، جزئی از وجود خدا نیست. این طور نیست که نور جزئی از وجود خداست، عقل جزئی از وجود خداست. نه اینگونه نیست.

الصّمد یعنی عدم وابستگی خداوند به تمام صادره های خود

ما یک معرفت داریم نسبت به اسماء و صفات خدا، یه بحث است اینکه اسماء و صفات مخلوقات خدا هستند و اینکه اسماء و صفات خدا عین ذات هستند. اسماء و صفات در آیه سوم به سمت آیه چهارم در سوره توحید، مخلوقات خدا هستند. از آیه سوم به سمت آیه دوم، اون بحث عین ذات مطرح است. حالا عین ذات رو باید عبارتش رو دقیق تر کرد، منطبق کرد به سوره توحید. خدای متعال الصمد است. این بحث را باید توجه کنیم، خدای متعال الصمد است. یعنی برای آفرینش همه آن چیزی که می دانیم و نمی دانیم، به میزان بزرگترین عددی که می توانیم تصور کنیم، در تعداد خلقتی که می دانیم و نمی دانیم ضرب کنیم، وقتی خدای متعال همه اینها را خلق می‌کند ذره‌ای در وجود او کاستی ایجاد نمی شود. از وجود او خارج نمی شود. همه آنچه که خلق هست، باشه یا نباشه، خدا همچنان الله الصمد است. صمد بودن خدای متعال وابسته به این نیست که چه آفریده است، چه نیافریده است، چه میزان آفریده است چه میزان نیافریده است. صمد بودن خدای متعال وابسته به این نیست که چه میزان غیرالله هست یا نیست. یک معنا از صمد بودن یعنی خدای متعال به هیچ و جه، هیچ گونه وابستگی به غیر الله ندارد. به هر آن چیزی که خلق خداست، به هر آن چیزی که صادر از خداست، هیچ گونه وابستگی وجود نداره. هیچ گونه شأنی در قبال خدای متعال، برای خدا بودن خدای متعال، ندارند.