بررسی احتمالات مطرح شده در مورد مجهولات جمله وَ لَا يجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ ... أَن تَعْتَدُوا

بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحیِمِ

بررسی احتمالات مطرح شده در مورد مجهولات جمله وَ لَا يجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ ... أَن تَعْتَدُوا

دو مجهول در جمله وَ لَا يجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ ... أَن تَعْتَدُوا و پاسخ های احتمالی

در آیات ابتدای سوره مائده ذیل بحث وَ لَا يجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ[المائده5: 2] . عرض شد که اینجا شَنَانُ قَوْمٍ[المائده5: 2] یعنی شنائت کنندگان، قوم شنائت کننده. اگه به جاش بخواهیم یک واژه قرار بدیم میتونیم واژه شانئین رو قرار بدیم. شانئین رو که قرار بدیم شنائت خودش یک فعل متعدی است یه مفعول میخواد. شانئینِ چه کسی؟ شانئین چه کسانی؟ میفرماید لَا يجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ[المائده5: 2] ، شَنَانُ قَوْمٍ یعنی شانئین، لَا يجْرِمَنَّكُمْ (شانئین) . شانئینِ چه کسانی؟ شانئینِ نسبت به چه چیزی؟ نسبت به چه کسانی؟ شانئین باید نسبت به یکسری افراد باشه، نسبت به چه افرادی؟ این یکی از مجهولات این جمله است. یه مجهول دیگه اش هم اونجا هست که میفرماید أَن تَعْتَدُوا[المائده5: 2] . تَعْتَدُواْ، اینکه شما تعدی کنید، تعدی کنید نسبت به چه کسانی؟ یکی از معانی این جمله این است که (تعدّی ) نسبت به شانئین خودتون. این اولین معنایی است که از این جمله و ساده ترین معنا و سطح اول معناست که از این جمله برمیاد. شما مراقب باشید شانئین نسبت به خودتون یعنی شانئینکُم، شانئین شما، شانئینکُم شما را به جرم نکشونند، باعث نشوند که شما جرم کنید. موجب جرم شما نشوند که تعدی کنید به شانئین تون. خب این یه معناست که عمده ترجمه ها به این معنا می پردازند. شانئین شما، شما را به جرم نکشانند موجب جرم شما نشوند که شما به شانئین تون تعدی کنید. این یه سطح از معناست. شما نسبت به کسانی که به شما شنائت دارند اتخاذ عداوت نکنید نسبت به اون ها، تعدی کنید نسبت به آنها، به این معنا که نسبت به حقوق آنها نسبت به حدود آنها. این یه معناست که عموما مطرح است.یه معنای دیگر که مطرح هست در بحث مفعول أَن تَعْتَدُوا است. نه این که نسبت به آنها تعدی نکنید، شانئین شما باعث نشوند که شما نسبت به حدود خدا تعدی کنید، نسبت به شعائر الله، نسبت به حلال ها و حرام ها، نسبت به آنها تجاوز کنید، از حدود عبور کنید، نسبت به حدود خدا تعدی نکنید. یه مفعول دیگری که برای أَن تَعْتَدُوا قابل طرح است بحث نسبت به عقود است که در ابتدای سوره مطرح است. شانئین شما باعث نشوند که شما از آن عقود تعدی کنید. شما قرار بوده وفای به عهد کنید وفای به عقود داشته باشید، شانئین باعث نشوند که شما از عقود تعدی کنید. هم ذیل بحث مفعول های تعدی حالتهای مختلفی قابل در نظر گرفتن است، هم ذیل بحث مفعولهای شنائت. شانئین شما، این یه بحث، در بحث مفعول های شنائت یه بحث اینه که شانئینُکُم شانئین شما. یه بحث دیگه اینه که شانئین نسبت به آن کسانی که شما با آنها عهد بستید. شما یه عقدی بستید شما یه عهدی بستید با کسی. عقد دو طرف داره. یعنی وقتی گفته میشه أَوْفُواْ بِالْعُقُود[المائده5: 1] ، در أَوْفُواْ بِالْعُقُود هم دو طرف وجود داره. أَوْفُواْ یه‌ طرفش شمایید، يَأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ أَوْفُواْ[المائده5: 1] ، به عقود وفا کنید،کی؟ یه طرفش کی ‌هست؟ مومنین. یه طرف دیگر هم این جا مطرح است طرف دوم عقود. اینجا چند دسته افراد مطرح هستند، یه دسته افراد الذین آمنوا، یه دسته افراد شانئین قوم، یه دسته افراد َامِّينَ الْبَيْتَ، اینها طرف اول قرار داد هستند، یه دسته افراد هم طرف دوم عقود. چون عقد همیشه دو طرف داره. عهد و عقد، شما عهد می بندی با کسی. مفادی داره در مورد موضوعاتی، ولی عقد میبندی با کسی. پس اینجا حداقل چهار دسته افراد تا اینجا مطرح هستند. الَّذِينَ ءَامَنُواْ دسته اول، شانئین قوم دسته دوم، َامِّينَ الْبَيْتَ، دسته سوم، طرف دوم عقود، دسته چهارم. شانئین نسبت به انسان ها شنائت می کنند، نسبت به چه کسانی؟ نسبت به خودشون که نیست می مونه اون سه دسته دیگه. نسبت به الذین آمنوا، نسبت به َامِّينَ البیت الحرام، نسبت به طرف دوم عقود. این هم حالت هایی است که برای مفعول اون شنائت قابل طرح است. اینجا حداقل سه مفعول ما میتونیم برای شانئین بگیم. بگیم شانئینکُم، یعنی شانئین الذین آمنوا. بگیم شانئینُ َامِّينَ البیت الحرام. شانئینَ طرف دیگر عقود.

ذکر مصادیقی از عدم تعدّی نسبت به شانئین

مهم اینه که این مجموعه معانی را ببینیم. آیا اون معنای سطح اول هست؟ بله معنای سطح اول هم میتونه باشه مصادیقی هم داره. در جنگ صفین معاویه آب رو به روی امیرالمومنین علیه السلام بست. نقطه آب در روزهای آینده افتاد دست سپاه امیرالمومنین علیه السلام امیرالمومنین علیه السلام آب رو نبست. نسبت به چه کسی؟ نسبت به قومی که دشمنی کردند. آب رو نبست تعدی نکرد. تعدی نسبت به حقوق آنها و نسبت به حدود خدا، نکرد. شما نسبت به حدود خدا تعدی نکنید حتی در قبال دشمن. دشمنی که با شما دشمنی میکنه. نسبت به حدود آنها تعدی نکنید. امیرالمومنین علیه السلام فرمود دشمن من که خواست من را بکشد یک ضربه زد و شما در قصاص فقط یک ضربه بزنید. کشته نشد هم نشد قصاصش یک ضربه است. تعدی نکنید از حدود خارج نشید از حدود خدا و از حدود مربوط به او و دشمنی او خارج نشید. حالا عرض می کنیم این معنا، معنای سطح یک از جمله لَا يجْرِمَنَّكُمْ شَنَانُ قَوْم[المائده5: 2] ، أَن تَعْتَدُوا[المائده5: 2] ، یا أَلَّا تَعْدِلُوا[المائده5: 8] ، در آیات متعدد و با بیانات متعدد مطرح شده. به اشکال گوناگون مطرح شده که شما باید نسبت به مومنین نسبت به دشمنان تون نسبت به قاتلین تون نسبت به کسانی که به شما تعدی کردند چگونه رفتار کنید چگونه باید باشید از مسیر حق نباید خارج بشید، این معنا و مفهوم در آیات متعددی با بیان خودش مطرح شده. اینجا شاید ثقل بیشتر روی معانی سطح دوم و سوم و شما باید این دو سطح دیگر از دو شق دیگر از معنا رو اینجا در نظر بگیرید. این بحث آمین البیت الحرام رو باید در نظر بگیرید. ممکنه شَنَانُ قَوْمٍ[المائده5: 2] ، یک معنا این باشه که نسبت به آمّین البیت الحرام[المائده5: 2] ، شنائت میکنند و اون بحث طرف دوم عقود خدایی.