بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحیِمِ
ظرف زمانی نزول قرآن، در بحث نزول قرآن
سه ظرف زمانی ذیل بحث نزول قرآن:
نکته ای در ذیل بحث نزول قرآن. در بحث نزول قرآن یکی از مباحثی که وجود داره ظرف زمانی نزول قرآن هست، ظرف زمانی نزول قرآن. خب این بحث رو که دنبال می کنیم به نظرم سه جا این بحث مطرح است. سه ظرف زمانی برای بحث نزول قرآن مطرح است، یکی آیه ۱۸۵ سوره بقره، شَهرُ رَمَضَانَ الَّذِى أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْءَان[البقره2: 185] . پس فی شهر رمضان قران نازل شده. یک ظرف زمانی نزول قرآن شهر رمضان هست. یه بحث دیگه در سوره دخان هست، حم، وَ الْكِتَابِ الْمُبِينِ، إِنَّا أَنزَلْنَهُ فىِ لَيْلَةٍ مُّبَارَكَةٍ[الدخان44: 3-1] . ما اون کتاب مبین را در لیله مبارکه نازل کردیم. پس یه ظرف زمانی هم شد لیله مبارکه. یه ظرف زمانی دیگر هم به احتمال در سوره قدر مطرح هست، إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فىِ لَيْلَةِ الْقَدْر[القدر97: 1] . ما آن را در لیله القدر نازل کردیم. یعنی اگر بحث سوره قدر رو بگیریم بحث نزول قرآن و بین قرآن و کتاب مبین هم ارتباط قائل باشیم که هستیم، ما سه جا بحث نزول قرآن رو داریم. نزول قرآن که عرض میکنیم منظورمون واژه قرآنی قرآن نیست منظورمون مقوله کتاب خداست. در آیه ۱۸۵ سوره بقره به صراحت واژه قرآن هست، آنجایی که واژه قرآن به صراحت باشه و ظرف زمانی براش مطرح شده باشه فقط آیه ۱8۵ سوره بقره است. می فرماید أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْءَان[البقره2: 185] . در سوره مبارکه دخان بحث کتاب مبین مطرح هست و مطرح است که ما کتاب مبین را در لیله مبارکه نازل کردیم. ظرف زمانی شد لیله مبارکه، عنوان دقیق قرانی شد، کتاب مبین، بحث نزول اینجا مطرح هست. در سوره قدر هم، عنوانی از کتاب مبین یا قرآن مطرح نیست ولی خب به استناد تفاسیر و روایات تفسیری این موضوع بی ارتباط به قرآن نیست ذیل مقوله نزول قرآن مطرح است و ظرف زمانی هست لیله القدر. پس ما سه تا زمان داریم: شهر رمضان، لیله مبارکه، لیله القدر. سه تا عنوان داریم: قران، کتاب مبین، هُوَ. دو جور هم بحث نزول مطرح هست. یعنی نزول به صورت مجهول مطرح است، فاعل مجهول هست، البته شما ممکنه از آیه استناد کنید که فاعل خداوند متعال هست ولی در بیان مجهول مطرح شده، أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْءَان[البقره2: 185] . در دو جای دیگه فاعل، خداوند متعال یعنی خدای نحن، خدا به شکل نحن، با ضمیر نحن مطرح است. خب برای ما باید مهم باشه. قرآن نازل شده، شما یک سوال می پرسی کِی نازل شده؟ البته در پاسخ به اینکه کِی نازل شده آیات دیگری رو هم میشه غیر مستقیم برای این موضوع آورد. پس ما سه زمان داریم که این سه زمان مهم هستند.
مقایسهی آیات مربوط به زمان نزول قرآن، از جهت اعراب
یه کم باید این زمانها رو مورد مقایسه قرار بدیم از جهات مختلف. یکی در خود معرفی این زمان ها. دو زمان لیله معرفی میشند، یک زمان شهر، معرفی میشه. یکی از این زمانها که لیله هست در سوره قدر، با شهر مورد مقایسه قرار میگیره. در آیه سوم لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيرٌ مِّنْ أَلْفِ شهَر[القدر97: 1] . دو تا از این زمان ها به شکل مضاف مطرح شدند یکی از زمان ها دارای صفت هست. لیله القدر و شهر رمضان مضاف هستند، لیله مضاف به القدر و شهر مضاف به رمضان. در سوره دخان لیله موصوف هست با صفت مبارکه، اضافه نشده یعنی به عنوان یک زمانی که مضاف واقع شده باشه و با یک مضاف الیهی معرفی بشه، مطرح نشده. به تبع این اضافه در لیله القدر و بحث شهر رمضان، این دو زمان در واقع معرفه هستند معرفه به اضافه ، ولیکن بحث لیله مبارکه معرفه نیست. سه نزول در این سه زمان مطرح است و سه نوع مقولات و اتفاقات متفاوت در فضای این سه زمان.
مقولات و اتفاقات مطرح شده در آیات مربوط به زمان نزول قرآن
ببینید در بحث شهر رمضان که بحث نزول مطرح است، اتفاقات متفاوت چی هست؟ بحث هدی للناس، بینات من الهدی و الفرقان. فَمَن شَهِدَ مِنكُمُ الشَّهرَ فَلْيَصُمْهُ[البقره2: 185] . یعنی ماجرا میرسه با این فضای هدایتی که از قرآن نازل شده در شهر رمضان مطرح هست، میرسه به بحث صوم در این ماه. لذا اون زمان اتفاقی که در اون مطرح هست یکی از موضوعاتی که نسبت به اون مطرح هست یک رفتار در قبال اون زمان هست، صیام. در بحث لیله القدر چند تا مطلب مطرح هست یکی حرکت به سوی درایت آن زمان، درایت نسبت به اون زمان. ببینید در بحث زمان شهر رمضان بحث شهود شهر رمضان مطرح است. در لیله القدر حرکت برای درایت به لیله القدر مطرح هست. ابزار پیدا کردن به منظور درایت یافتن به لیله القدر است. موضوع دیگری که در لیله القدر مطرح هست تنزل ملائکه و الروح است و ماجراهای دیگه ای که اونجا مطرح است. تنزل ملایکه و الروح مرتبط به کل امر. چگونه مرتبط به کل امر؟ تنزل الملائکة و الروح[القدر97: 4] ، تنزل چگونه مرتبط؟ تنزل مِن کل امر. اینجا ببینید مِن کل امر برمیگرده به تنزل، تنزل می یابند من کل امر. بحث کل امر اینگونه اینجا به این تنزل ملائکه و الروح ربط داره. در بحث دوره زمانی در بحث زمان لیله مبارکه اون اتفاقات دیگری که اونجا وجود داره اینه فِيهَا يُفْرَقُ كلُّ أَمْرٍ حَكِيم[الدخان44: 4] . ببینید اینجا کل امر در آن زمان «فرق» می شود. امور در لیله مبارکه «فرق» می شود. کل امر در لیله مبارکه فرق میشه ولی در لیله قدر ملائکه و الروح من کل امر تنزل می یابند. در شهر رمضان به وسیله قرآن هدایت ایجاد میشه و از هدایت و فرقان بینات ایجاد میشه. خب این بحث هایی است که میشه در مورد این سه زمان داشت.
القدر و رمضان، اوصاف و اسمائی از خداوند متعال و مضاف بودن لیله و شهر نسبت به آنها
سه زمان مهم در ماجرای قرآن و کتاب خدا. سه زمان عظیم، سه زمان از مهمترین زمان ها. سه زمانی که بودهاند و هستند. درون ظرف این زمانها یک اتفاق یکبار افتاده. بحث مربوط به قرآن و کتاب خدا بحث نزول قران و کتاب خدا در این زمان ها یک بار اتفاق افتاده، یک بار واقع شده ولی این زمان ها بودهاند و هستند و سایر اتفاقات در این زمان ها وجود داره. یکی از ویژگیهایی که لیله القدر و شهر رمضان دارند این هست که اضافه هستند به اوصاف و اسمائی از خداوند متعال، القدر و رمضان. در بحث آن چیزی که به خداوند متعال اضافه میشه باید توجه کرد که آیا یک چیز میتونه از قبل بوده باشه و بعد به خدا اضافه بشه، تعلق بگیره به خدای متعال یا اینگونه هست که از بدو ایجاد، متعلق به خدا بوده؟ لذا این لیل در لیله القدر نبوده، وقتی ایجاد شد، لیلهی القدر هست. یعنی چی؟ یعنی القدر این لیل را برای خود ایجاد کرد. این لیل برای القدر ایجاد شده. اون شهر برای رمضان ایجاد شده نه برای چیز دیگه ای. مثل بیت الله که اون بیت برای الله ایجاد شده، از ابتدا که ایجاد شد متعلق به الله بود و برای الله بود. خب یه بحث دیگه اگه در اینجا این اضافه رو تعلق بگیریم، میشه استدلال کرد میشه بحث کرد که اون وجه خدایی که در ایجاد اون زمان موثر بوده مطرح هست در بحث لیله القدر، القدر هست در بحث شهر رمضان، رمضان هست. مثلاً شما میگید لیله القدر، لیله الله هست ولی لیله اللهِ القدر. این لیله از وجه القدر بودن خدا، به وسیله صفت و اسم القدر بودن خدا، القدر خدا، ایجاد شد ابداع شد و در شهر رمضان هم همینطور. لیلی که از وجه القدر ایجاد میشه یعنی تعلق میگیره به القدر از هزار شهر بهتره، از هزار هر شهری، اون شهر میتونه شهر رمضان باشه.
شهود در مورد شهر رمضان و درایت در مورد لیله القدر
از هزار شهر بهتره در چی؟ در چه چیزی بهتره؟ اگر لیله القدر از هزار شهر فضیلت داره این موضوع فضیلت چی هست؟ در چه چیزی فضیلت داره؟ در چه چیزی برتری داره؟ یه پاسخش میشه در خودش. در خودش چی هست؟ در زمان. در زمان بودن، از هزار ماه از هزار شهر برتری داره. شهر رمضان قابل شهوده برای مومنین برای بسیاری از انسانها، شهود می کنند شهر رمضان را، فَمَن شَهِدَ مِنكُمُ الشَّهرَ[البقره2: 185] ، هرکی از شما این شهر رمضان را شاهد شد، شهود کرد. در مورد لیله القدر می فرماید و ما ادراک ما لیله القدر. درایت پیدا کردن به لیله القدر به این سادگی ها نیست. خود درایت ظریف تر از شهود است. یعنی وقتی یه چیزی شهود شد دم دست تره. دو شی رو وقتی یه چیزی رو شهود می کنی یه چیزی رو درایت می کنی، اونی که شهود می کنی دم دست تره تا اونی که درایت می کنی. در مورد لیله القدر نمی فرماید شهود، نمی فرماید درایت می کنی، میفرماید درایت هم نمیکنی. به این راحتی نمی تونید درایت کنید.