جایگاه مهمّ اتمام نعمت و مقدمات فراهم شده از سوی خداوند برای دست یابی به آن

بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحیِمِ

جایگاه مهمّ اتمام نعمت و مقدمات فراهم شده از سوی خداوند برای دست یابی به آن

تفاوت ایتای نعمت و اتمام نعمت

چند کلامی در مورد بحث آیات ابتدایی سوره مائده. در ابتدای سوره مائده یکی از موضوعاتی که پر رنگ هست اتمام نعمت است. این اتمام نعمت چی هست؟ چه اتفاقی قراره بیافته؟ اتمام نعمت بحث ایتای نعمت نیست. ممکن درش بحث ایتای نعمت مطرح باشه ولی بحث نعمت دادن نیست. بحث نعمت دادن در جاهای مختلفی از قرآن برای خوبان عالم برای بسیاری از اقوام و انسانها مطرح است. اتمام نعمت برای همه مطرح نیست. همه انسانها مشمول اتمام نعمت نمی‌شوند، باید یک مسیری را طی کنند ضمن این که بهره مند شدند از نعمات باید یک مسیر را طی کنند از یک دروازه ای عبور کنند به اتمام نعمت برسند به مرحله اتمام نعمت.

سطوح دینداری ( مطرح شده در سوره مائده )

طبق سوره مائده گامهای به سوی اتمام نعمت، ابتدا سطح اول دینداری، پلکان بعدی سطح دوم دینداری، سطح اول دینداری یعنی سطح دین شرایع، رفتارها و قواعد اسلامی، شعائر اسلامی، پایبندی به اینها. سطح دوم یعنی دین مأوس کننده کافران. سطح سوم رسیدن به دین کامل به فضای اکمال دین از اینجا ورود به مرحله اتمام نعمت.

بیان اهمیت موضوع اتمام نعمت با ذکر مقدماتی بسیار گرانقدر در ابتدای سوره فتح

اتمام نعمت مرحله مهمی است. مثلاً در آیه ۲ سوره فتح خدای متعال خطاب به رسول الله صلی الله علیه وآله فرمود که لِّيَغْفِرَ لَكَ اللَّهُ مَا تَقَدَّمَ مِن ذَنبِكَ وَ مَا تَأَخَّرَ وَ يُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكَ وَ يَهْدِيَكَ صِرَاطًا مُّسْتَقِيمًا[الفتح48: 2] . این آیه خطاب به رسول الله ص است، بسم الله الرحمن الرحیم إِنَّا فَتَحْنَا لَكَ فَتْحًا مُّبِينًا[الفتح48: 1] . عجب فتح مبین برای رسول الله ص توسط خدای متعال انجام شده. چرا؟ چرا این انجام شده؟ برای این ماجرا، لِيَغْفِرَ لَكَ اللَّهُ ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِكَ وَ ما تَأَخَّرَ وَ يُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكَ وَ يَهْدِيَكَ صِراطاً مُسْتَقيما[الفتح48: 2] ، موضوعات این آیه: 1. غفران. 2- وَ يُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكَ[الفتح48: 2] ، اتمام نعمت برای توی رسول. 3- هدایت تو بر صراط مستقیم، يَهْدِيَكَ صِرَاطًا مُّسْتَقِيمًا[الفتح48: 2] . ( و در آیه بعدی) 4. نصرت . وَ يَنصُرَكَ اللَّهُ نَصْرًا عَزِيزًا[الفتح48: 3] . خب ببینید اتمام نعمت برای چه کسی مطرح است؟ برای رسول الله ص. خدای متعال مقدمه میگذاره، برنامه میگذاره، مسیر میگذاره پیش پای رسول الله ص که به موقعیتی برسونه ایشون رو برای این که بر او اتمام نعمت کنه، نه این که به او نعمت بده. خداوند به او نعمات زیادی داده، برای اینکه بر او اتمام نعمت کنه. بله در این سوره فتح، بحث اتمام نعمت برای سید ما رسول الله ص مطرح است. خداوند برای این اتمام نعمت مراحلی را مطرح می فرماید. می فرماید ما این فتح رو که فتح مبین هست برای تو انجام میدیم، چرا؟ برای چهار موضوع، به خاطر چهار موضوع ،1- غفران. 2- اتمام نعمت. 3- هدایت تو به صراط مستقیم. 4- نصرت تو اون هم نصرتی عزیز، اون هم با این ویژگی. ببینید اتمام نعمت عطای نعمت نیست. خدای متعال نمی فرماید که من این همه مقدمات می خوام بگذارم که به تو نعمت عطا کنم، خدای متعال نعمات زیادی رو به بسیاری از انسانها عطا می کنه. پس ما از این آیه از آیه مربوط به رسول الله ص در سوره فتح یه نتیجه بگیریم، مقوله اتمام نعمت موضوع اتمام نعمت، موضوع بسیار مهمی هست. آنقدر جایگاه داره که خدای متعال 1- برای رسول الله ص مطرح میکنه نسبت به ایشان مطرح میکنه. 2- برای اتمام نعمت بر رسول الله ص مراحلی رو قرار میده.

برداشت موضوعاتی پیرامون اتمام نعمت از سوره مبارکه فتح

اتمام نعمت مقصد نیست ولی برای رسیدن به اتمام نعمت مراحلی نیاز هست. اتمام نعمت در شروع راه نیست. ضمن اینکه مقصد هم نیست و مقوله مهم و بزرگی است حتی برای سید محمد رسول الله ص هم این مقوله مطرح است. خب در این فراز از آیات سوره فتح نکات مختلفی است که در مورد اتمام نعمت میشه استنباط کرد، از جمله اینکه اتمام نعمت مقصد نیست. 2- اتمام نعمت ابتدای راه نیست. 3- اتمام نعمت بسیار مهم و بزرگ هست برای خوبان عالم و بهترین خوبان عالم مقوله اتمام نعمت مطرح است. 4- اتمام نعمت مقدماتی دارد و مؤخَّراتی دارد. مراحلی پیش از اتمام نعمت است مراحلی پس از اتمام نعمت هست. در این آیات سوره فتح اولاً راه رو باید خدا باز کنه إِنَّا فَتَحْنَا لَكَ فَتْحًا مُّبِينًا[الفتح48: 2] . خدا باید راه رو باز کنه. خدا باید مسیر را هموار کنه. یک معنا از این إِنَّا فَتَحْنَا لَكَ فَتْحًا مُّبِينًا[الفتح48: 2] ، یعنی اینکه خدا باید راه را باز کنه. خدای متعال باید گشایش ایجاد کنه، فتح ایجاد کنه. یک مرحله دیگر قبل از اتمام نعمت مرحله غفران است تا به اتمام نعمت برسه. پس از اتمام نعمت چی مطرح است؟ هدایت به صراط مستقیم. برای رسول الله ص هدایت به صراط مستقیم مطرح است. ما در سوره های دیگر داریم که ای رسول تو علَی صراط مستقیم[یس36: 4] . مثلاً در سوره یس داریم. خداوند در سوره یس میفرماد که يس. وَ الْقُرْءَانِ الحَكِيمِ. إِنَّكَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ. عَلىَ‌ صِرَاطٍ مُّسْتَقِيم[یس36: 4] . تو بر صراط مستقیم هستی. اون موقعی که رسول الله ص بر صراط مستقیم هست یعنی چی؟ یعنی اتمام نعمت انجام شده. نعمت بر رسول الله ص تمام شده. پس ما مرحله بعد از اتمام نعمت هدایت به صراط مستقیم داریم. این که خدای متعال فرد رو ببره به صراط مستقیم برسونه. و ای رسول می خواهیم تو را بعد از اتمام نعمت به صراط مستقیم برسونیم وقتی بر صراط مستقیم هستی تو را بر صراط مستقیم، در موقعیت صراط مستقیم، در موقعیتی که بر صراط مستقیم هستی، نصرت کنیم، نصرتی از جنس عزیز، وَ يَنصُرَكَ اللَّهُ نَصْرًا عَزِيزًا[الفتح48: 3] . اینگونه تو رو نصرت کنیم. این آیات سوره فتح یکی از موقعیت هایی است که خدای متعال از نعمت تامه از اتمام نعمت صحبت میکند.

مراحل مطرح شده در مورد اتمام نعمت برای حضرت یوسف ع

یکی از آیات دیگر که خدای متعال از اتمام نعمت صحبت میکنه در سوره یوسف آیه ششم هست. خدای متعال می‌فرماید که وَ كَذَالِكَ يجْتَبِيكَ رَبُّكَ وَ يُعَلِّمُكَ مِن تَأْوِيلِ الْأَحَادِيثِ وَ يُتِمُّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكَ وَ عَلىَ ءَالِ يَعْقُوبَ كَمَا أَتَمَّهَا عَلىَ أَبَوَيْكَ مِن قَبْلُ إِبْرَاهِيمَ وَ إِسحَاقَ إِنَّ رَبَّكَ عَلِيمٌ حَكِيم[یوسف12: 6] . در این آیه ماجرا اینطور هست که یوسف علیه السلام یک موضوعی رو در خواب یا در یک حالتی یک موضوعی رو دیدند. اون موضوع چی هست؟ اون خواب چی هست؟ إِذْ قَالَ يُوسُفُ لِأَبِيهِ يَأَبَتِ إِنِّى رَأَيْتُ أَحَدَ عَشَرَ كَوْكَبًا وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ رَأَيْتُهُمْ لىِ سَاجِدِين[یوسف12: 4] به پدر بزرگوارشون می‌فرماید که من این رو دیدم، ۱۱ کوکب و شمس و قمر دیدم و دیدمشان که بر من سجده کنان بودند. اینجا نکات زیاد هست ها. پدر بزرگوار ایشان می فرماید که [یوسف12: 6] قَالَ يَابُنىَّ لَا تَقْصُصْ رُءْيَاكَ عَلىَ إِخْوَتِكَ فَيَكِيدُواْ لَكَ كَيْدًا إِنَّ الشَّيْطَنَ لِلْانسَانِ عَدُوٌّ مُّبِين[یوسف12: 5] . در آیه ششم یعقوب علیه السلام تعبیر خواب، اون ماجرایی که رقم خواهد خورد رو به یوسف ع مطرح میکنه. البته این تعبیر این خواب نیست ها. در مسیر تعبیر خواب اون ماجرا را مطرح می‌کند، وَ كَذَالِكَ يجْتَبِيكَ رَبُّكَ[یوسف12: 6] و اینگونه رب تو، تو رو اجتبا میکنه، وَ يُعَلِّمُكَ مِن تَأْوِيلِ الْأَحَادِيثِ و به تو تأویل احادیث رو تعلیم میده، وَ يُتِمُّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكَ[یوسف12: 6] و نعمتش را بر تو تمام میکنه. وَ عَلىَ ءَالِ يَعْقُوبَ كَمَا أَتَمَّهَا عَلىَ أَبَوَيْكَ مِن قَبْلُ إِبْرَاهِيمَ وَ إِسحَاقَ إِنَّ رَبَّكَ عَلِيمٌ حَكِيم[یوسف12: 6] خدای متعال نعمت را بر تو تمام میکنه و بر آل یعقوب نعمت رو تمام میکنه همانگونه که قبلاً بر پدران تو ابراهیم و اسحاق نعمت را تمام کرد. همانگونه که قبلاً این کار را کرد. پس در اینجا یه بحث اتمام نعمت مطرح است برای چه کسی؟ برای یوسف علیه السلام و برای آل یعقوب و برای خوبانی مانند ابراهیم و اسحاق. اون توضیحات مربوط به آل یعقوب که چگونه برای آن ها و در چه مرحله ای برای آنها اتمام نعمت میشه و اینکه بر ابراهیم و اسحاق علیهم السلام چگونه اتمام نعمت شده در این آیه مطرح نیست، این رو باید در جای خودش پیدا کنیم. در چه مرحله ای این اتمام نعمت برای آنها انجام شده این جا مطرح نیست ولی برای یوسف علیه السلام اینجا مطرح است. ای یوسف خدای متعال تو رو اجتبا میکنه، اول میشه اجتبا یوسف، دوم به تو تعلیم تأویل احادیث میده، این یک مرحله، سوم اتمام نعمت می کنه. اتمام نعمت موضوع مهمی هست، از اینجا هم برداشت میشه، از این آیه هم برداشت میشه که اتمام نعمت جایگاهش بالاست. اتمام نعمت برای چه کسی مطرح است؟ برای یوسف علیه السلام زمانی که اجتبا شده و تعلیم تأویل احادیث شده. اتمام نعمت برای این آدم مطرح است. در این موقعیت مطرح است و جایگاهش مهمه.